Wat gebeurt er in jouw hoofd als je de volgende kop uit het AD leest? Obama overvalt restaurant tijdens lunch met staf. Waarschijnlijk trad er even kortsluiting op in je hoofd. Het eerste deel van deze zin wordt ook wel een homoniem genoemd.
Je kunt er als schrijver verwarring mee zaaien door de dubbele betekenis. En dat is precies de reden waarom je geen homoniemen moet gebruiken als je teksten schrijft in eenvoudig Nederlands, oftewel op B1-taalniveau.
Wat is een homoniem?
Homoniemen zijn woorden, of zinsdelen die je op precies dezelfde manier schrijft en uitspreekt, maar die verschillende dingen kunnen betekenen. Met het woord ‘bank’ kun je bijvoorbeeld het meubel aanduiden waarop je ‘s avonds languit voor de televisie gaat liggen. Maar met ‘bank’ kun je ook verwijzen naar de financiële instelling waar je je spaargeld hebt ondergebracht.
Een homoniem hoeft trouwens niet altijd één woord te zijn. Ook een zinsdeel kan homonymie vertonen. Kijk maar naar het eerste van de zin waarmee dit artikel begon: ‘Obama overvalt restaurant’. Het heeft twee mogelijke betekenissen.
Het kan betekenen: Obama bedreigt het personeel en hij neemt de inhoud van de kas mee. Maar in dit geval is een andere betekenis aannemelijker. De voormalige president stond onverwachts met zijn medewerkers in de rij voor een restaurant, en daarmee verraste hij het restaurantpersoneel.
Als je veel kennis hebt van de Nederlandse taal, filtert je brein razendsnel de juiste betekenis uit een zin als hierboven. Daardoor heb je bijna nooit ‘last’ van homoniemen. Alleen in rare zinnen zoals hierboven, haperen je hersenen even.
Maar mensen met een taalachterstand hebben hier veel vaker last van.
Vermijd deze homoniemen als op B1-niveau schrijft
Hun taalbegrip is namelijk minder precies ontwikkeld. Logisch, want ze hebben minder ervaring met het lezen van Nederlandse woorden en zinnen in ingewikkelde teksten. Daardoor gaan ze eerder twijfelen over de betekenis van een zin of woord. Ook bij zinsdelen die jij als schrijver waarschijnlijk niet eens als homoniem herkent, omdat de tweede betekenis heel onlogisch is.
Als je teksten wil schrijven voor een breed publiek – bijvoorbeeld op een website van de overheid, of de folder van een supermarkt – is het belangrijk om hierop te letten. Hieronder lees je 7 woorden met een dubbele betekenis die je beter kunt vermijden als je schrijft voor alle lagen van de Nederlandse bevolking.
1 – Monitoren
Dit lelijke leenwoord wordt vaak gebruikt in ambtelijke teksten. Je zou ook gewoon kunnen schrijven ‘in de gaten houden’, maar ‘monitoren’ klinkt voor sommige schrijvers nu eenmaal interessanter. Zouden ze weten dat ‘monitoren’ een homoniem is, en dat de meest gebruikte betekenis ‘beeldschermen’ is. Voor mensen met een taalachterstand is het gebruik van dit woord vreemd en verwarrend.
2 – Looptijd
De meeste Nederlanders weten meteen wat looptijd betekent in een financiële tekst, zoals deze. Maar iemand die Nederlands als tweede taal spreekt, zal het woord waarschijnlijk niet meteen kunnen plaatsen. Looptijd? Is dat de tijd die het kost om ergens naartoe te lopen? In een B1-tekst is het beter om dit even uit te leggen. Het is de tijd waarin je de lening moet aflossen.
3 – Voorkomen
Ook dit is een homoniem. Je kunt ‘voorkomen’ bij de rechter, en je kunt met een medicijn ‘voorkomen’ dat je ziek wordt. En dan kun je ook nog schrijven dat de naakte molrat alleen ‘voorkomt’ in Zuidelijk Afrika. Als je voor een breed publiek schrijft, kun je in alle gevallen beter een duidelijker woord kiezen.
4 – Bevallen
Ook dit woord heeft twee betekenissen. Een vrouw kan van een kind bevallen, en een samenwerking kan bevallen. Die laatste zin kun je beter anders formuleren. Zeker als je wil dat ook mensen met een taalachterstand je tekst goed begrijpen. Schrijf gewoon: ‘de samenwerking was fijn.’ (Misschien is bevallen ook wel een wat ouderwets woord)
5 – Uitkering
Dit is strikt genomen geen homoniem. Maar het woord ‘uitkering’ wordt in financiële teksten vaak gebruikt om aan te geven dat de lezer geld ontvangt. In het dagelijks leven heeft het woord een andere betekenis, namelijk een vergoeding van de staat die je ontvangt als je geen werk hebt. Als je in eenvoudig Nederlands wil schrijven, vermijd je dit woord.
6 – Aannemen
Je kunt ‘een pakketje aannemen’, maar je kunt ook ‘aannemen dat iets klopt’. Die laatste formulering is lastiger voor mensen met een taalachterstand. De zin botst met de betekenis uit het dagelijks leven (die van het pakketje dus). Vermijd dit woord liever in een tekst op B1-niveau. Schrijf gewoon: ‘ik denk dat het klopt.’
7 – Aangeven
Ook dit woord gebruiken schrijvers steeds vaker in figuurlijke zin. Maar in het dagelijks leven betekent aangeven nog steeds dat je iemand iets in de handen duwt, bijvoorbeeld als diegene op een trapje staat. Hier wil ik mee aangeven dat het woord niet in een eenvoudige tekst thuishoort. Je zou dit ook een ‘smurfwoord‘ kunnen noemen
Boekentips
De kop ‘Obama overvalt restaurant tijdens lunch met staf’, kwam ik overigens tegen in Man schiet niet in knie. Dat is een geweldig boek over taalmisverstanden van het genootschap Onze Taal.
Sommige voorbeelden van homoniemen die ik hierboven noem, komen uit het boek Schrijven in eenvoudig Nederlands. Dat is een aanrader voor iedereen die wil leren om te schrijven op B1-taalniveau.
Lees ook:
– Dit zijn de 22 beste boeken over schrijven
– Deze 21 woorden kun je altijd schrappen
– Waarom je niet slimmer overkomt met moeilijke woorden
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
