In medias res is een schrijftechniek waarmee je een lezer meteen onderdompelt in je verhaal, zonder dat je eerst uitlegt wat het hoofdonderwerp is. Je begint meteen met een anekdote. Hieronder lees je een voorbeeld. Als ik dit artikel in medias res was begonnen, zou dit het begin kunnen zijn:…
Hoe bepaal je of informatie op een website betrouwbaar is? Ik laat het je zien aan de hand van een artikel dat ik voor Quest Historie schreef over de vraag: wie was de rijkste koning ooit? Als je in Google zoekt naar ‘de rijkste koning ‘ooit’, krijg je meerdere suggesties….
Als je een einde schrijft aan je verhaal, vergeet je vaak iets. Zelfs de beste artikelen eindigen soms met een matige laatste alinea. Neem dit Volkskrant-stuk over fabrikanten die flesjes mineraalwater om commerciële redenen de hele wereld laten rondvaren. Het verhaal biedt verrassende inzichten over de flesjes water die we…
Je staart naar een knipperende cursor en denkt na over die twee of drie regels waarmee je de aandacht van lezers wil trekken voor je artikel. Hoe schrijf je een goede intro? Een intro is een klein tekstje boven je artikel of blogpost waarmee je lezers verleidt om het verhaal…
‘Een verhaal lezen is eigenlijk hetzelfde als een huis bezichtigen. Een makelaar weet: als je mensen over de vloer krijgt die je huis willen bekijken, dan begin je met de mooiste kamer en je eindigt nóóit met het rommelkamertje, want dat is de laatste indruk die mensen van jouw huis…
Een goed verhaal begint niet bij je eigen interesse. Daar kwam ik onlangs weer eens op een harde manier achter. Voor een groot artikel in de Volkskrant koos ik de verkeerde invalshoek. Ik schreef een artikel naar aanleiding van dit nieuwtje over Neanderthalers: ze konden verrassend goed sprinten, maar waren…
Hoe vind je onderwerpen voor je blog? Soms werkt ‘diefstal’. Het onderwerp van één van mijn best scorende blogposts heb ik niet zelf bedacht. Toen ik besloot op Schrijfvis ook artikelen te gaan publiceren over bloggen, deed ik af en toe een ‘inspiratierondje’ op engelstalige websites zoals Copyblogger en Problogger. Op…
‘Niet meer vergeten: opzet van je artikel maken’, die woorden staan in rood op het whiteboard boven mijn bureau. Hieronder lees je waarom ze me uren aan overbodig werk kunnen besparen en hoe je een goede artikelopzet maakt.
Begin oktober stond mijn artikel ‘Geheugen-hacker‘ op de cover van het Sir Edmund-katern in de Volkskrant. Ik kreeg er veel positieve reacties op en het was al snel trending in de online krantenkiosk Blendle. Toch zal ik het artikel zelf vooral onthouden als een voorbeeld van hoe het niet moet.
Begin oktober stond mijn artikel ‘Geheugen-hacker’ op de cover van het Sir Edmund-katern in de Volkskrant. Ik kreeg er veel positieve reacties op en het was al snel trending in de online krantenkiosk Blendle. Toch zal ik het artikel zelf vooral onthouden als een voorbeeld van hoe het niet moet.
Toen ik de eerste versie naar de Volkskrant stuurde, kreeg ik een mail terug met de opmerking: ‘Leest lekker, maar het verhaal mist diepgang.’
Waarom is een opzet van een artikel belangrijk?
Ik lees niet graag oude artikelen van mezelf, vooral vanwege de lange citaten. In mijn eerste jaren als journalist maakt ik consequent dezelfde fout bij het citeren van geïnterviewden: ik gaf ze te veel ruimte. De citaten in mijn artikel bestonden soms uit zes of zeven zinnen. De mensen die ik had gesproken, kwamen over als spraakwatervallen.
Hieronder een voorbeeld uit een artikel dat ik vijf jaar geleden voor Intermediair schreef. In het stuk citeerde ik neurobioloog Dick Kraaij over de invoering van het studiehuis, een schoolsysteem waarbij leerlingen meer eigen verantwoordelijkheid krijgen. De geïnterviewde vond dat geen goed idee.
“Als neurobioloog kan zie ik de invoer van het studiehuis met lede ogen aan. De hersenen van 16-jarige mensen zijn simpelweg nog nog niet klaar om zo veel eigen verantwoordelijkheid te nemen, in zekere zin is hun brein nog te licht. Het gedeelte van het brein dat is betrokken taken zoals planning, zelfbeheersing en het delegeren van taken groeit nog tussen het achttiende en vierentwintigste levensjaar. Het is niet voor niets dat het studiehuis op middelbare scholen een mislukking is geworden.”
Op zich een interessant betoog. Maar de meeste zinnen hierboven had ik niet tussen aanhalingstekens moeten zetten. Ze hebben namelijk geen toegevoegde waarde als citaat. Het is uitleg, en iets uitleggen kun je altijd beter in je eigen woorden – door te parafraseren.
De hersenen van scholieren volgens neurobioloog Kraaij ’te licht’ voor het studiehuis. De hersenschors – het voorste deel van het brein – is pas rond het 21e levensjaar volgroeid. En dat is nu juist het hersendeel dat je nodig hebt voor planning, zelfbeheersing en het delegeren van taken. “16-jarigen zijn nog niet klaar om veel eigen verantwoordelijkheid te nemen”, zegt Kraaij. “Het is niet zo gek dat het studiehuis op middelbare scholieren een mislukking is geworden”.
Als je parafraseert, heb je meer vrijheid, omdat je niet letterlijk hoeft te herhalen wat de geïnterviewde zei. Je kunt de informatie daardoor scherper en aantrekkelijker opschrijven. Zo ontstaat er een betere alinea die meer richting geeft aan je verhaal.
Citeren
Het percentage aan citaat in mijn artikelen ligt nu ongeveer de helft lager dan in mijn beginjaren als journalist. Sommige stukken bestonden destijds voor zeker 30 tot 40 procent uit citaten.
Dat vele citeren is volgens mij luiheid. Je schrijft precies op wat de geïnterviewde heeft gezegd en hoeft zelf niet te zoeken naar originele formuleringen. Nu kies ik vaker voor parafraseren in plaats van citeren. Ik schat ik dat ongeveer 10 tot 15 procent van mijn artikelen tussen aanhalingstekens staat.
Volgens mij moet je een geïnterviewde alleen citeren in de volgende gevallen.
Als ik vastloop bij het schrijven van een achtergrondartikel, gebeurt dat meestal in de derde of vierde alinea. Zo verslikte ik me een tijd geleden in een stuk voor KIJK. Het artikel ging over de vraag waarom chimpansees zo vaak gewelddadig gedrag vertonen naar elkaar.
In de eerste alinea’s schetste ik twee moorden waarbij chimpansees werden vermoord door soortgenoten. Wat mij betreft een pakkende opening. Maar daarna ging het mis. In de derde alinea begon ik meteen te vertellen over het wetenschappelijk onderzoek naar het geweld onder chimpansees (zie eerste versie). De lezer blijft op dat moment met vragen zitten: waar gaat dit artikel precies heen? Waarom moet ik doorlezen? Wat ga ik nog te weten komen?
De eindredacteur mailde me dan ook met commentaar. ‘Volgens mij moet je iets veranderen aan het begin, dat loopt nog niet lekker. Ik mis de alinea die me introduceert in het verhaal.’
Achtergrondartikel zonder notendop
Hij had gelijk. Het is goed om een achtergrondartikel te beginnen met een anekdote waarmee je de lezer nieuwsgierig maakt en emotie oproept. Maar daarna moet je ter zake komen met de zogenoemde nut graph (of notendop-alinea). Het is de belangrijkste alinea van je verhaal, een soort wegwijzer waarin je in het kort uitlegt waar het artikel over gaat en wat de lezer erin te weten zal komen.
Als dit stuk tekst ontbreekt, heb je grote kans dat je publiek afhaakt. Hieronder leg ik je uit hoe je zo’n ‘notendop-alinea’ schrijft en aan welke vijf kenmerken de paragraaf nog meer moet voldoen
– zoals je begrijpt, heb je zojuist de nut graph van dit achtergrondartikel gelezen –