Iemand interviewen? Lees deze 7 tips van een Volkskrant-journalist

De beste tip voor interviews kreeg ik van een ervaren docent op de School voor Journalistiek. Hij gaf me het volgende advies:

‘De leukste quotes tijdens een interview, krijg je vaak als je je tas al aan het inpakken bent. Dan ontspannen geïnterviewden, en vertellen ze vaak nog de leukste dingen. Wees niet bang om dan nog een vraag te stellen.’

Deze tip komt me nog regelmatig van pas bij mijn werk als journalist. Neem dit interview met bioloog Chris Faulkes dat ik maakte voor de Volkskrant.

Faulkes doet onderzoek naar naakte molratten. Hij was het hele gesprek wat afstandelijk. Totdat ik mijn laptop in mijn tas stopte, alsof het interview was afgelopen.

Ondertussen keek ik nog één keer rond in zijn laboratorium en wees ik naar een groot stelsel van plastic buizen waarin zijn proefdieren rondliepen: naakte molratten. Toen stelde ik nog één vraag: “Bent u door uw onderzoek persoonlijk gehecht geraakt aan deze dieren?”

Iemand interviewen? deze 7 tips maken het verschil

Zijn schouders zakten naar beneden en hij keek met een bijna verliefde blik naar de naakte molratten:

“Jazeker, sterker nog: soms kom ik buiten werktijd nog even terug naar het lab. Ik word er rustig van om te zien hoe de naakte molratten hier rondjes rennen, het lijkt alsof je naar een elektrische treinbaan kijkt.”

Die quote kreeg uiteindelijk een prominente plek in het interview.

In totaal interviewde ik in de afgelopen tien jaar om en nabij de 1000 mensen – van de bekende illusionist Victor Mids tot een vrouw die elke dag een goede daad deed. Wat leerde ik van die gesprekken? En wat zijn in mijn ogen de bruikbaarste technieken voor interviewers? Dit zijn de 7 gouden regels die ik zelf hanteer.

Interviewen – tip 1 – Kijk naar geïnterviewde, niet naar je vragenlijst

Natuurlijk, het kan nuttig zijn om van tevoren op te schrijven welke vragen je wilt stellen (zorg voor een afwisseling tussen open en gesloten vragen).

Maar het afwerken van dat lijstje is geen doel op zich. Als je alleen vragen opleest van een brief, slaat het gesprek snel dood. Probeer het interview zo veel mogelijk te laten verlopen zoals een gewoon gesprek. Daarbij onderwerp je de ander ook niet meteen aan een kruisverhoor.

Schrijf eens geen vragen op ter voorbereiding, maar alleen steekwoorden van onderwerpen waar je meer over wilt weten. Toen ik ooit illusionist Victor Mids interviewde, had ik een briefje waarop woorden stonden als: ‘jeugd’, ‘eerste goocheltrucs’, ‘schooltijd’.

Tijdens het gesprek hoef je alleen even vluchtig naar deze woorden te kijken. Vervolgens kun je het het gesprek in de gewenste richting sturen, zonder een vragenvuur te openen.

En als je toch een vragenlijstje wil: dit zijn in mijn ogen de beste 38 interview-vragen

Interviewen – tip 2 – Vertel over jezelf

Hoe doe je dat: een gesprek sturen zonder alleen vragen te stellen? Doe eens een aanname, en kijk hoe de ander daarop reageert. Wees ook niet bang om iets over jezelf te vertellen in een interview. Vraag bijvoorbeeld eens niet ‘hoe was je jeugd?’, maar zeg eens: in mijn jeugd was ik vrij verlegen. Ik kan me voorstellen dat dat bij jou heel anders was.

Als je iets over jezelf onthult, kan dat de ander soms aanzetten om ook wat openhartiger te zijn.

Interviewen – tip 3 – Begin niet met beladen vragen

Je gooit je eigen glazen in als je iemand meteen confronterende of persoonlijke vragen stelt. Ik had mijn gesprek met Victor Mids bijvoorbeeld kunnen beginnen met een vraag als: gebruik je in je privéleven wel eens psychologische trucs om mensen te beïnvloeden?

De kans is groot dat iemand dichtklapt als je meteen persoonlijk wordt. Een goed interview is een snelkookpan waarin je een relatie opbouwt met de ander. Laat de temperatuur van het gesprek langzaam oplopen. Breng eerst eenvoudige onderwerpen ter tafel. Laat geïnterviewden eerst uitweiden over hun carrière, hobby’s of een gebeurtenis waar ze trots op zijn. Als het gesprek lekker loopt, kun je kritischer of persoonlijker worden.

Lees ook dit interview met Elke Wiss over de juiste basishouding bij het stellen van vragen.

Interviewen – tip 4 – Raak niet te gehecht aan je geluidsopname

Wat zei de geïnterviewde nu ook alweer precies toen je hem of haar die spannende vraag stelde? Je wilt bij het uitwerken van je interview niet met die vraag blijven zitten. Het is een goed idee om je gesprek op te nemen met de dictafoon-app van je telefoon of een geluidsrecorder. Je kunt de geïnterviewde dan letterlijk citeren.

Maar ga niet spastisch om met je geluidsopname. Als je tijdens het gesprek te veel gefocust bent op de opname krijgen mensen al snel de neiging om minder vrijuit te spreken. Weersta ook de verleiding om het complete interview terug te luisteren voordat je het verhaal gaat uitwerken. Dat kost enorm veel tijd, en de spontaniteit gaat uit het schrijfproces.

Je geheugen is de perfecte zeef om interessante momenten uit een interview te filteren en in je artikel te verwerken. Alles wat echt boeiend is, onthoud je. Gebruik je opnames alleen als vangnet voor als je niet meer weet hoe iemand iets heeft gezegd.

Interviewen – tip 5 – Vraag steeds om voorbeelden

Kun je daar een voorbeeld van geven? Tijdens interviews stel ik deze belangrijke vraag altijd meerdere keren. Mensen zijn geneigd om in abstracte zinnen te praten terwijl beeldende taal beter overkomt.

Ze zeggen bijvoorbeeld: ik leef op een duurzame manier. Of: “in mijn vrije tijd zoek ik graag ontspanning op in de natuur.” Maar wat bedoelen ze daar nu precies mee? Er is maar één manier om daar achter te komen. Stel de vraag: kun je daar een voorbeeld van geven? Als ze dan nog steeds vaag blijven, stel je de vraag nog een keer, of in een andere vorm. Geef bijvoorbeeld een voorzetje.

Bedoel je met duurzaam leven dat je een een groene stroomleverancier hebt?
Bedoel je met ontspanning in de natuur een boswandeling?

Ga net zo lang door totdat ze concreet worden.

Nee, ik gebruik helemaal geen stroom. Ik woon in een woning die helemaal gebouwd is van gerecycled materiaal zoals leem en stro. Een verwarming heb ik niet. Ik draag in de winter gewoon dikke truien.

Ja, ik maak soms boswandelingen. Maar ik zwem het liefste in de rivier die bij mij achter het huis langs loopt. Als ik het water langs mijn huid voel stromen, ben ik pas echt in contact met de natuur.

Kortom: dwing je gesprekspartner om concreet te zijn. Alleen als ze voorbeelden geven uit het dagelijks leven, kunnen je lezers zich echt een voorstelling maken van de leefwereld van geïnterviewden.

Interviewen – tip 6 – Houd contact met je lezer

Nee, daar bedoel ik niet mee dat je al je lezers regelmatig moet bellen. Herinner jezelf er tijdens het interviewen steeds aan dat je het gesprek voert in dienst van je lezer. Dat maakt het makkelijker om kritische of ‘domme’ vragen’ te stellen.

Als je vermoedt dat je lezer iets wil weten, moet jij het lef hebben om het te vragen. Desnoods laat je duidelijk doorschemeren dat je de vraag in dienst van je lezer stelt: mensen zeggen wel eens over u dat u arrogant bent. Wat doet dat met u? Probeer vooral geen indruk op de geïnterviewde te maken, Tijdens interviews met wetenschappers zeg ik soms zes keer: dit snap ik niet, even een stap terug. Wees ook niet bang om iemand af te kappen als hij of zij te lang doorgaat over een onderwerp dat niet relevant is voor je lezer.

Tijdens een interview is het niet belangrijk om slim over te komen of geïnterviewden te vriend te houden. Als je daarmee bezig bent in je hoofd, ben je het contact met je lezer eigenlijk al verloren.

Interviewen – tip 7 – Durf stiltes te laten vallen

Dat weet ik niet meer. Dat is al zo lang geleden. Ik kan er even niet opkomen.

Neem geen genoegen met zo’ n antwoord. Geef je geïnterviewde tijd om na te denken en las een stilte in. Misschien voel je jezelf daar ongemakkelijk bij. Maar bedenk dan dat je je gesprekspartner iets geeft: tijd om zijn of haar gedachten te ordenen. Daar is niets mis mee, het is een gunst. Probeer dat ook uit te stralen. Kijk de ander ontspannen maar bemoedigend aan.

Heb je hier veel moeite mee? Train jezelf er dan op in gesprekken met vrienden of familie.

Ooit interviewde ik voor de Volkskrant een vrouw die een jaar lang elke dag een goede daad had gedaan. Ik was benieuwd bij welke goede daad ze zich het meest ongemakkelijk had gevoeld. Ze bleef minutenlang nadenken, ik bleef minutenlang stil. Maar ik kreeg daar uiteindelijk wel een prachtig antwoord voor terug waar ik het artikel mee begon.

Toen de buurvrouw op een dag niet thuis was, sloop Rachel van de Pol naar buiten. Ze nam een emmer met water mee en een zeem, keek vluchtig om zich heen en begon het raam van het rijtjeshuis in Utrecht te boenen. ‘Het voelde gek, bijna alsof ik iets crimineels deed.’ Daarnaast had ze niet veel ervaring met ramen zemen. ‘Ik hoopte dat ik het goed deed, dat de buurvrouw zou merken dat haar raam extra schoon was.’

Je kunt een stilte zien als een soort vacuüm waarmee je diepere gedachten uit je geïnterviewden trekt. Het is een krachtig wapen dat niet in je interview-arsenaal mag ontbreken.

Interviewen – bonustip – Laat je interview nalezen

Als het goed is, heb je niets te verbergen nadat je het interview hebt uitgeschreven. Laat het interview nalezen door de geïnterviewde, maar zeg duidelijk dat je alleen feitelijke onjuistheden zal aanpassen. Regel ook dat je na afloop nog aanvullende vragen kunt stellen. Als je schrijft, kijk je met een andere blik naar het verhaal van de geïnterviewde. Soms schieten je dan opeens aanvullende vragen te binnen.

Je wilt niet dat er door misverstanden onjuiste namen, plaatsen of beweringen in je interview belanden. Dat doet jouw reputatie én de reputatie van je geïnterviewde geen goed. Kortom: een interview is nog lang niet afgelopen als je je tas inpakt.

Overigens ga ik soms ook de fout in bij het interviewen. Ooit weigerde een wetenschapper bijvoorbeeld om te woord te staan omdat ik volgens hem te weinig van zijn onderzoek afwist. Gelukkig was dat een uitzondering.

Podcast over interviewen met Sara Berkeljon

Op zoek naar interview-tips voor gevorderden? Luister dan deze aflevering van Een Podcast over Media met Sara Berkeljon.

Vergeleken met haar ben ik een beginner als het op interviewen aankomt. Voor Volkskrant Magazine interviewt Berkeljon al jaren schrijvers, politici, ondernemers en muzikanten. In deze podcast geeft ze interview-tips aan Alexander Klöpping en Ernst-Jan Pfauth. Zo gaat ze in op vragens als ‘in hoeverre werken confronterende vragen tijdens een interview?’ en ‘hoe bepaal je de insteek vooraf?’ Leuk detail: vlak voor deze podcast maakte ze dit interview met Alexander Klöpping voor de Volkskrant. In de podcast analyseren ze dat gesprek achter, en dat biedt interessante inzichten.

Boeken over interviewen

Meer interviewtips vind je in de volgende boeken:

Interviewen in de praktijk – Dick van der Lugt
Een boek vol interview-wijsheden van een docent journalistiek. En ja, dit was de man die mij ooit de pak-je-tas-in-tip gaf.
Basisboek interviewen – Ben Baarda
Een praktisch handboek met veel praktijkvoorbeelden en interviewtips voor beginners, geschreven door een psycholoog.
Basisboek journalistiek schrijven – Henk Asbreuk en Addie de Moor
Een algemeen journalistiek handboek met een apart hoofdstuk over interviewen.

Lees meer: er staan 101 algemene schrijftips op Schrijfvis Als je weinig tijd hebt, lees dan in ieder geval deze posts met meer tips voor interviews:

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast