Gisteren verbrandde mijn risotto. Ik schraapte zwartgeblakerde rijstkorrels uit mijn pan en smeet ze meteen in de prullenbak. Het was niet mijn fout – het was de schuld van een man die glas-in-lood-ramen maakte in de zestiende eeuw. Tenminste, als hij echt heeft bestaan. Ik raakte tijdens het koken verstrikt in één van de meest hardnekkige mythes over creativiteit uit de de geschiedenis.
Over een glasblazer en de geschiedenis van creativiteit
Toen ik de risotto in de pan strooide, viel mijn oog op een zakje met een poeder dat ik nog niet had toegevoegd. Het bleek saffraan. Ik had per ongeluk risotto alla milanese gekocht. Dat gerecht wordt geel gekleurd met saffraanpoeder (ja, ik kook uit pakjes).
Om eerlijk te zijn wist ik niet precies wat saffraan was. Ik opende Google op mijn telefoon, en zag dat het een specerij was die wordt gewonnen uit een bloem, de saffraankrokus. Leuk, maar wat doet dat poeder nou precies? Ik zocht nog wat verder.
En toen ging het mis.
Ik stuitte op een verhaal over de uitvinder van risotto alla Milanese. En die blijkt gek genoeg niet uit Italië te komen. Hij was ook geen kok, zelfs geen keukenhulpje. De man die de risotto milanese zou hebben uitgevonden was een Vlaamse glasblazer, Valerius di Flandria. En hij voegde een vreemd ingrediënt toe aan de rijst.
Een glasblazer maakt risotto
Valerius was in 1574 in Milaan om te werken aan de gigantische glas-in-lood-ramen van de kathedraal op het Domplein. Als hij het glas een gele kleur wilde geven, deed hij dat met saffraan. Het was in die tijd een populaire kleurstof bij schilders.
Maar toen Valerius op een dag risotto maakte op het huwelijksfeest van een vriend, kreeg hij een gekke ingeving. Wat als hij saffraan nu eens niet zou gebruiken om glas-in-lood te kleuren, maar om de rijst een feestelijk geel tintje te geven?
Zo gezegd, zo gedaan. Zijn risotto alla Milanese zag er niet alleen feestelijk uit, de gasten waren ook te spreken over de smaak. Zijn bijzondere gerecht werd een wereldwijd succes, tot op de dag vandaag. Het is één van de meest legendarische voorbeelden van creativiteit uit de geschiedenis.
Maar dan de hamvraag: is dit echt gebeurd? Nee, het verhaal is waarschijnlijk verzonnen, Valerius heeft helemaal niet bestaan, maar het volksverhaal over deze fictieve figuur is zo aanstekelijk dat het bijna onuitroeibaar is. Je vindt deze anekdote terug op talloze websites van restaurants, op Wikipedia, en onlangs schreef auteur Ronald Giphart nog een column over in het AD over de vele varianten van dit verhaal die rondgaan.
(hoe bedenk je eigenlijk zelf een goed broodjeaapverhaal? Dat lees je in dit interview met een verhalenprofessor)
De geschiedenis van creativiteit: een definitie uit 1939
Zelf was ik zo driftig op Google aan het zoeken naar Valerius dat ik mijn risotto compleet vergat. De rijst verdampte en verbrandde terwijl ik zat te lezen.
Wat maakt dit staaltje storytelling zo aanstekelijk? Waarschijnlijk de rare ingeving van de hoofdpersoon Valerius om twee ingrediënten (rijst en saffraan) bij elkaar te gooien die op het eerste gezicht niet met elkaar te maken hadden – het ene gebruikte je bij glasblazen, het andere in de keuken.
Laat dat nu precies een veelgebruikte definitie van creativiteit zijn. Een legendarische copywriter schreef in 1939 al dat een creatief idee niets meer en niets minder is dan een nieuwe combinatie van oude elementen.
Als schrijver of freelance-journalist kan dit inzicht je ook van pas komen. In mijn nieuwe workshop Ideeën-overvloed leer je meerdere technieken waarmee je originele ideeën voor verhalen en artikelen bedenkt. Je kunt die uitwerken op je eigen blog, maar ook verkopen aan kranten en tijdschriften zoals ik jarenlang deed als freelance journalist..
Eigenlijk ga je in de workshop ongeveer te werk als de beroemdste glasblazer uit de geschiedenis van creativiteit, Valerius di Flandria. Je laat je inspiratie de vrije loop en combineert interesses en inzichten die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben. Zelf heb ik 15 jaar lang van de technieken gebruik gemaakt – ik bedacht er ideeën mee voor verhalen in de Volkskrant, Quest en NRC.
En ik beloof je: ik leer je geen risotto maken, die cursus kun je beter ergens anders volgen.
Bekijk de cursus Ideeën-overvloedLees ook:
- Wat is creativiteit? Deze foto zegt alles
- Creatief denken? Met deze 11 methodes wek je originele ideeën op
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
Ik ken risotto a la Milanese niet, maar de combinatie rijst met saffraan is niet uniek en niet bijzonder. Waarschijnlijk was Valerius geen Vlaamse glasblazer, maar een Spaanse want in paella zit rijst met saffraan. Ik gok dat de paella van oudere herkomst is dan de risotto a la Milanese.
Overigens moet je dat saffraan met de nodige kilo’s zout nemen want het ingrediënt is niet te betalen. Dus als op uw pakje heeft gestaan dat er saffraan in zit dan was dat bij de productie waarschijnlijk 100 g op 1.000 kg.
Ze maken het geel met geelwortel.