Toen ik net begon als freelance journalist, voerde ik bij het schrijven van lastige artikelen soms een omslachtig ritueel uit waarbij ik al mijn kleren uittrok om creativiteit op te wekken (wees gerust, ik werkte destijds niet op een redactie maar thuis).
Als ik vastzat in een complexe alinea, sprong ik midden op de dag onder de douche, in de hoop dat ik onder de warme stralen nieuwe inspiratie zou opdoen. Voor mijn gevoel werkte de douche-methode. Als ik een halfuurtje na mijn bezoek aan de badkamer weer met nat haar achter de computer zat, ging het schrijven vaak beter. Ik had nieuwe inzichten opgedaan.
Maar kwam dat echt door het douchen? Een paar maanden geleden interviewde ik onderzoeker en psycholoog Carsten de Dreu. In zijn boek Creativiteit krijg je niet voor niets, geeft hij een uitgebreid overzicht van alle wetenschappelijk onderbouwde methodes die leiden tot creatief denken.
Toen ik over mijn douche-ritueel de vertelde, begon hij te lachen. ‘Dat is een mythe’, zei hij. ‘Er is geen enkel bewijs dat douchen helpt om de creativiteit te verhogen.’
Creatief denken = pauzes nemen
De Dreu snapt wel waar het fabeltje vandaan komt. Als mensen vastzitten bij een creatief probleem, beleven ze vaak een eureka-moment na een pauze, zo blijkt uit studies.
‘Het werkgeheugen van je brein zit soms als het ware vol”, aldus De Dreu in het artikel (Blendle, betaald) dat ik schreef voor Psychologie Magazine. “Je bent lang aan het nadenken, hebt allerlei mogelijk oplossingen bedacht en al die denksporen lopen door elkaar heen. Je ziet eigenlijk door de bomen het bos niet meer.’
Een onderbreking helpt dan. ‘Je hersenen schonen zichzelf in die periode op, zodat er meer ruimte is voor nieuwe ideeën.’ Het maakt weinig uit wat je in je pauze doet. ‘De gedachte dat specifiek douchen zou leiden tot creatief denken is onzin en slecht voor je waterrekening’, zegt De Dreu.
Je kunt volgens hem ook gewoon boodschappen doen, sporten, of een praatje maken met de buurvrouw. ‘Als je in je pauze maar niet aan een andere complex probleem gaat werken, zoals je belastingaangifte.”
Een pauze nemen is niet de enige manier om creativiteit op te wekken. Wetenschappers hebben talloze methodes getest: van wandelen en boos worden tot rommel maken en slapen.
De ene studie is overtuigender dan de andere, maar origineel zijn ze allemaal. Kortom: wil je je creativiteit stimuleren, lees dit overzicht.
1. Koester je uitstelgedrag
De pauze die Carsten de Dreu aanbeveelt bij het oplossen van creatieve vraagstukken, mag best een tijdje duren, misschien zelfs wel een paar dagen. Hoe langer mensen afstand nemen van een probleem, hoe origineler hun oplossing, zo blijkt uit deze overzichtsstudie.
Wetenschappers vermoeden dat ons brein tijdens zo’n periode van uitstelgedrag ongemerkt doorwerkt aan een probleem, dat zou leiden tot meer creativiteit.
2. Word boos
Maakt het je woedend als een creatieve taak niet lukt. Toegeven aan dat gevoel kan soms geen kwaad. Mensen worden creatiever na het zien van een filmpje dat ze kwaad maakt, bijvoorbeeld een video waarin ze worden uitgekafferd door een cursusleider.
Meteen na zo’n woede opwekkende ervaring bedenken ze meer ideeën in een brainstormsessie, zo blijkt uit deze studie aan de Universiteit van Groningen. Het positieve effect duurt echter maar een paar minuten, waarschijnlijk omdat woede veel energie kost.
3. Maak rommel
Je bureau opruimen is misschien geen goed idee als creatief denken je werk is. Een recente Amerikaanse studie wijst erop dat mensen die aan rommelige bureaus werken relatief veel originele ideeën krijgen.
Maar de betrouwbaarheid van het onderzoek is twijfelachtig. Je kunt ook afgeleid raken van de puinhoop op een bureau. Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat lang niet iedereen originelere ingevingen krijgt in een chaotische omgeving.
Vermoedelijk hangt het vooral af van je persoonlijkheid of je profiteert van een rommelig bureau of niet.
4. Reis
Verre reizen veranderen je kijk op de wereld én op creatieve problemen. Psycholoog Adam Galinksy van Columbia University toonde aan dat mode-ontwerpers die tenminste in drie verschillende landen hebben gewoond meer verrassende kledingstukken op de markt brengen dan collega’s die minder hebben gereisd (hun ontwerpen werden beoordeeld door een onafhankelijk panel van experts).
5. Slaap
Zelfs in je slaap kun je je creativiteit stimuleren. Onderzoekster Simone Ritter confronteerde in 2012 een groot aantal proefpersonen aan de Radboud Universiteit met de vraag ‘hoe kun je mensen op een originele manier motiveren voor vrijwilligerswerk?’. Ze deed dit in een zaaltje dat subtiel was geparfumeerd met een vanillegeur. Een aantal deelnemers (20) sliep ’s nachts met een capsule op hun nachtkasje die dezelfde vanillegeur verspreidde. De volgende dag kwamen juist die proefpersonen met meer en originelere oplossingen voor het vrijwilligersprobleem, zo blijkt uit de studie.
Dali was slapend creatief
De Spaanse schilder Salvador Dali had in de vorige eeuw al het vermoeden dat slaap hem creatiever maakte, zo blijkt uit een ritueel dat hij vaak uitvoerde. Hij zat vlak voordat hij aan het werk ging vaak in een stoel met een sleutelbos in zijn hand. Zo liet hij zijn gedachten dwalen totdat hij in slaap viel en weer wakker werd van zijn sleutels die op de grond vielen. Vervolgens begon hij in half slaperige toestand te brainstormen over nieuwe gebouwen.
6. Doe aan virtual-reality
Virtual reality kan je gedachtenwereld een zetje in de goede richting geven als je behoefte hebt aan creativiteit. Nog een onderzoek van Simone Ritter: ze confronteerde deelnemers aan een experiment met een virtual-reality-omgeving waarin voorwerpen zoals koffers en tafels spontaan konden verdwijnen, of krimpen.
Na het bezoek aan de magische wereld scoorden de deelnemers bovengemiddeld goed bij een brainstormsessie waarin ze zo veel mogelijk toepassingen voor bakstenen moesten verzinnen. Ze kwamen op onverwachte ideeën zoals ‘gooi de baksteen op de grond kapot en gebruik de stukjes als stoepkrijt.’
7. Wees sarcastisch
Sarcastische humor leidt vaak tot verrassende ingevingen en ideeën. Dat blijkt uit een onderzoek aan de universiteit van Harvard.
De onderzoekers stimuleerden mensen vlak voor voor een creativiteitstest deelnemen om in een dialoog sarcastisch op hun gesprekspartner te reageren. Daarna presteerden deze proefpersonen meetbaar beter bij creativiteitstestjes.
Sarcasme leidt waarschijnlijk tot originele gedachten, omdat je bij deze vorm van humor verder moet denken dan de letterlijke betekenis van een grap. ‘Je brein moet creatief denken om een sarcastische opmerking te kunnen begrijpen’, aldus hoofdonderzoekster Francesca Gino in Scientific American.
8. Mediteer
Sommige meditatietechnieken zouden mensen te veranderen in ‘ideeënmachines’. Onderzoekers van de Universiteit Leiden lieten veertig proefpersonen experimenteren met breathfulness, een meditatietechniek waarbij je langzaam en regelmatig ademhaalt en jezelf zo veel mogelijk openstelt voor geluiden, geuren en beelden.
Na een sessie breathfulness bedachten deelnemers volgens de wetenschappers drie tot vier keer zo veel ideeën bij de eerder genoemde Alternative Use Test dan proefpersonen die niet mediteerden.
Er is wel een ‘maar’. De methode helpt alleen bij het bedenken van zo veel mogelijk ideeën. Bij het selecteren van de meest bruikbare ideeën helpt breathfulness niet.
9. Drink (met mate)
De drinkende schrijver, het is niet voor niets een cliché. Alcohol kan de creativiteit van mensen daadwerkelijk verhogen, zo hebben wetenschappers van de Universiteit van Illinois aangetoond.
De onderzoekers zetten 20 proefpersonen een cocktail op basis van wodka voor. Vervolgens lieten ze de licht beschonken deelnemers (hun alcoholpromillage was 0,75) een creativiteitstest maken. De proefpersonen kregen steeds drie woorden te zien, bijvoorbeeld: fiets, zeep en deur. Daarna moesten ze een vierde woord te bedenken dat bij alle drie de woorden paste. In dit voorbeeld zou het woord ‘bel’ een juist antwoord zijn.
Alle deelnemers bleken door het drankje ongeveer 38 procent beter te scoren dan het gemiddelde.
De wetenschappers vermoeden dat we creatiever worden van alcohol, omdat we in aangeschoten toestand meer losjes associëren en dus sneller op verrassende ideeën komen. Ze waarschuwen wel dat grote hoeveelheden alcohol waarschijnlijk een averechts effect hebben.
10. Wandelen
Op je stoel blijven zitten bij een potje creatief denken, is geen goed idee. Dat blijkt uit onderzoek aan de Universiteit van Stanford. De wetenschappers lieten 176 proefpersonen een Alternative Use Test maken, een test waarbij het de bedoeling is om zo veel mogelijk toepassingen te bedenken voor een alledaags voorwerp zoals een paperclip of een knoop.
Mensen die in wandelden op een loopband of een stukje over de campus liepen, bedachten gemiddeld vier tot vijf meer ideeën dan mensen die stil bleven zitten.
De beroemde schrijver Charles Dickens was trouwens een fanatiek wandelaar. De schrijver van het beroemdste kerstverhaal ter wereld liep ’s avonds vaak tientallen kilometers door Londen om zijn verbeelding te stimuleren. Veel van wat hij hij tijdens deze wandelingen zag, komt terug in zijn verhalen. Dickens noemde Londen daarom zijn ‘magische lantaarn’.
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
Lees ook:
– Deze 11 woorden kun je altijd schrappen uit je teksten.
– Zo zuig je al het leven uit je teksten: hoe je ga je om met passieve zinnen?
– Schrijftips van Stephen King
– Hoe kwam Roald Dahl op zijn ideeën voor verhalen?
Even dit: dank voor de geweldige nieuwsbrief! Heel inspirerend en zinnig. Ik heb meteen boek 1 en 2 besteld en wil het liefst meteen het kantoor uit rennen en ergens op een bankje gaan schrijven. Nogmaals: dank.
Leuk, dank voor je reactie! En zoek dat bankje gewoon op, lekker weer 😉
Geweldig stuk over creativiteit! Vooral de rommelige bureau en wandelen zijn zeer herkenbaar.