Stroopwafels bij de lunch? Het was voor mij doodnormaal toen ik op de middelbare school zat. De conciërge stond elke pauze met een kist stroopwafels achter een balie in de aula. Ik sloot na de eerste lessen zonder na te denken aan in de rij met hongerige scholieren, samen met twee vrienden. Even later lag er een stapeltje stroopwafels naast onze bruine boterhammen op tafel. Soms at ik brood en stroopwafel tegelijk. Wat dat met schrijven te maken heeft? Je lezers hebben ook stroopwafels nodig. Dat is – kort door de bocht – de boodschap van één van mijn favoriete schrijvers, Malcolm Gladwell.
Malcolm Gladwell is misschien wel de meest gelezen wetenschapsjournalist ter wereld. Hij schrijft boeken over wetenschappelijke inzichten die mensen kunnen toepassen in het dagelijks leven. Hoe gebruik je bijvoorbeeld de kracht van onbewust denken? En hoe haal je het maximale uit je intelligentie? Door zijn toegankelijke schrijfstijl en slimme storytelling vliegen zijn boeken over de toonbank. Zijn drie bekendste titels zijn wereldwijd meer dan 5 miljoen keer verkocht.
- The tipping point (Het beslissende moment) – over waarom kleine veranderingen vaak grote gevolgen hebben
- Blink (Intuïtie) – over de kracht van onbewust denken
- Outliers (Uitblinkers) – over waarom sommige mensen uitblinken en andere niet.
Malcolm Gladwell: geef lezers bruine boterhammen en stroopwafels
Maar wat is nu het geheim van zijn schrijfstijl? Hoe verleidt Gladwell miljoenen mensen om boeken over wetenschap te lezen? In zijn online cursus Malcolm Gladwell teaches writing op Masterclass onthult hij één van zijn geheimen: geef je lezers snoep, of zoetigheid. Vrij vertaald: geef ze stroopwafels.
Gladwell bedoelt daarmee dat een goed geschreven verhaal niet alleen kan bestaan uit zware kost zoals een nieuw inzicht, een uitleg van hoe iets werkt, of wat je ergens van vindt.
In de Masterclass zegt hij:
Als schrijver wil je je lezers iets geven waar ze op kunnen kauwen. Dat zijn de alinea’s die ze even moeten verwerken, die ze mee naar huis nemen en waar ze later nog eens over na zullen denken.
Maar je wil je lezers ook iets geven dat ze meteen kunnen doorvertellen. Dat is de zoetigheid of snoep in je verhaal. Het is datgene waar mensen met elkaar over kunnen praten, het is de fun stuff.
Kortom: je lezers willen niet alleen maar bruine boterhammen. In een goede tekst zitten ook een paar stroopwafels die ervoor zorgen dat het water ze in de mond loopt. Informatie die zo interessant is dat je lezers niet kunnen wachten om het door te vertellen. Maar waar hebben we het dan over?
Malcolm Gladwell en voorbeelden geven
Neem deze passage uit Gladwell’s boek Outliers (Uitblinkers). In één van zijn hoofdstukken beschrijft hoe hoe intelligentietesten worden gebruikt om slimme studenten en werknemers te selecteren. Maar er zit ook zoetigheid in de alinea.
Vandaag de dag staan veel ideeën van Terman (de uitvinder van de IQ-test) nog steeds centraal bij hoe we denken over succes. Scholen hebben programma’s voor de meest ‘begaafden’. Prestigieuze universiteiten eisen vaak dat hun studenten een intelligentietest doen voor de toelating. Hightechbedrijven zoals Google doen vanuit diezelfde gedachte nauwkeurig onderzoek naar de cognitieve vaardigheden van toekomstige werknemers. Ze zijn ervan overtuigd dat degenen met het allerhoogste IQ het grootste potentieel hebben. Bij Microsoft wordt er een batterij aan vragen afgevuurd op sollicitanten, waaronder de klassieker: waarom zijn de deksels van mangaten (openingen in riolen waar mensen doorheen moeten) altijd rond. Als je het antwoord op die vraag niet weet, ben je niet slim genoeg om bij Microsoft te werken*.
*Het antwoord: een ronde deksel kan nooit in het gat vallen, hoe je ‘m ook draait. Een vierkante deksel kan wel in het gat vallen, als je ‘m schuin houdt.
De vraag over het mangat is natuurlijk de stroopwafel van deze alinea. Grote kans dat je die informatie als lezer later deelt met je partner, kinderen of kantoorgenoot. Wat Gladwell hier doet is abstracte informatie concreet maken met een voorbeeld. Zelf noem ik ook wel dat de moeder aller schrijftips.
Je kunt je lezers wel vertellen over intelligentietesten en moeilijke vragen. Maar pas als je een voorbeeld van zo’n vraag opschrijft, kunnen ze zich voorstellen hoe het is om bij Microsoft te zitten als sollicitant. Een voorbeeld kan geweldig dienst doen als stroopwafel in je tekst.
Malcolm Gladwell en vergelijkingen
Maar Gladwell heeft meer smaken zoetigheid. Neem deze alinea, ook uit Uitblinkers. Hij legt uit waarom de prestaties van mensen niet alleen te maken hebben met hun IQ, maar ook met hun omstandigheden. De zoetigheid zit nu in een metafoor.
Het maakt verschil waar en wanneer we opgroeien. De cultuur waarbij we horen en de erfenis van onze voorgangers vormen onze prestaties op een manier die we nauwelijks kunnen begrijpen. Met andere woorden, de vraag is niet waarin uitblinkers verschillen van de rest van ons. Ik denk dat het veel nuttiger is om, in plaats van te vragen hoe succesvolle mensen zijn, te vragen waar ze vandaan komen. Biologen praten vaak over de ecologie van een organisme: de hoogste eik in het bos is niet alleen het hoogst omdat hij uit de sterkste eikel is gegroeid. De eik is ook het hoogst omdat er geen andere bomen waren die zijn zonlicht blokkeerden, omdat de bodem eromheen diep en vruchtbaar was, omdat er geen konijn aan zijn schors knabbelde toen hij nog een jong boompje was, en omdat hij niet door een houthakker is omgehakt voordat hij volwassen werd. We weten allemaal dat succesvolle mensen en groepen uit krachtig zaad voortkomen. Maar weten we wel genoeg over het zonlicht dat hen verwarmde, de grond waarin ze hun wortels plantten en de konijnen en de houthakkers die ze gelukkig hadden kunnen vermijden?
Met een metafoor of vergelijking kun je een abstract onderwerp tot leven wekken, en je lezer afwisseling bieden. Gladwell had zich in deze alinea kunnen beperken tot een betoog over de omgeving van succesvolle mensen: hun familie-omstandigheden, hun opleiding, eetgewoontes enzovoorts. Maar in plaats daarvan neemt hij zijn lezers mee naar een bos en vertelt hij een verhaal over een eik, konijnen en houthakkers. Het is een beeld dat je onthoudt en doorvertelt wanneer je dit zelf wil uitleggen aan vrienden – als een stroopwafel die je deelt.
Malcolm Gladwell en anekdotes
De snoep van Gladwell beperkt zich niet tot korte fragmenten in alinea’s. Zijn belangrijkste troef bestaat misschien wel uit de anekdotes waarmee hij zijn artikelen doorspekt. Zo besteedt hij in Outliers drie pagina’s aan een verhaal over de opkomst van The Beatles om de zogenoemde 10.000 uren-regel te illustreren. Volgens deze regel zou je pas na 10.000 uur oefenen het topniveau kunnen bereiken in een bepaalde discipline.
Malcolm Gladwell maakt die regel tastbaar door te vertellen over de beginperiode van The Beatles. Voordat de beroemdste band van de wereld doorbraak, speelden de leden jarenlang samen in de anonimiteit. Gladwell beschrijft hoe de band optrad in kleine kroegjes en clubs in Hamburg, zonder vergoeding.
Daar maakt hij veel werk van. Hij haalt interviews met bandleden aan, interviewt de biograaf van de Beatles en graaft in de geschiedenis van de band. Allemaal om de anekdote over de beginjaren van de Beatles zo levendig mogelijk op te tekenen en zijn abstracte verhaal over de 10.000-uren regel te ondersteunen. Hij schrijft de anekdote zo aanstekelijk op dat je ‘m zo kunt doorvertellen op een verjaardag. Dit is de basis van storytelling.
Kortom: je zou kunnen zeggen dat Gladwell zijn lezers drie soorten stroopwafels voorschotelt: voorbeelden, vergelijkingen en verhalen. Zelf eet ik trouwens ook nog steeds graag stroopwafels in verschillende soorten en maten, maar niet meer elke dag. Ik haal elke donderdag de onderstaande superstroopwafel op de Markt in de Delft.
Lees ook:
– Dit is de moeder aller schrijftips
– Storytelling leren? Met deze twee denkstappen leg je de basis
– Met deze storytelling-methode maakt Pixar topfilms
Dit zijn de bekendste boeken van Malcolm Gladwell
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
