In de kop van dit artikel zit een foutje, een zogenoemde contaminatie. Kun jij ‘m vinden?
Contaminaties zijn een vreemde brouwsels van taal. Ze ontstaan als je twee uitdrukkingen vermengt tot een nieuwe, foutieve uitdrukking. Een voorbeeld is de zin: het kost duur. Dat is een verkeerde combinatie tussen de uitdrukkingen ‘het kost veel’ en ‘het is duur’.
Nu denk je misschien: zulke fouten maak ik niet. Maar contaminaties zijn soms lastig te herkennen.
Zelf ging ik bijna in de fout toen ik een interview gaf over mijn boek, Savelsbos op Mustreads.nl
Vlak voor het interview had ik een gesprek met een collega. Ik vertelde haar dat ik hoopte dat mijn boek een bestseller zou worden door ‘mond-op-mond-reclame van de lezers.’
‘Mond-op-mond-reclame?’ Mijn collega keek me lachend aan. ‘Wat bedoel je daarmee? Wil je dat je lezers andere mensen vol op de mond zoenen als ze reclame maken voor je boek?’
Eerlijk is eerlijk: het drong niet meteen tot me door. Maar ik had de uitdrukking mond-tot-mond-reclame verward met met mond-op-mond-beademing en gecombineerd tot mond-op-mond-reclame. Het gênante was dat ik de fout niet voor het eerst maakte. Ik was mijn hele leven in de veronderstelling geweest dat mond-op-mond-reclame de juiste uitdrukking was. Kortom: ik had last van een ruim dertig jaar durende contaminatie.
In het interview zei ik het gelukkig wel goed.
Contaminaties: zo voorkom je ze
Op zich is het natuurlijk geen schande om twee uitdrukkingen te vermengen, het gebeurt bijna iedereen wel eens. Zelfs in kwaliteitskranten en op de websites van gerenommeerde bedrijven en organisaties kom je contaminaties tegen.
Soms raken contaminaties zelfs zo ingeburgerd dat ze niet meer als fout worden beschouwd.
Om de kans op nieuwe taalblunders te verkleinen, verzamelde ik voor deze blogpost de meest voorkomende contaminaties in het Nederlands. Bij welke uitdrukkingen is de kans het grootste dat je in de fout gaat? Een overzicht.
1 – Als… zijnde
Wat doe je dan als schrijver/journalist/moeder zijnde?
Deze uitdrukking wordt veel gebruikt door mensen die zich profileren als schrijver, journalist, moeder of wat dan ook. Maar het is een verhaspeling van twee manier waarop je hetzelfde zegt. Je kunt zeggen:
Wat doe je dan als journalist
of, wat ouderwetser:
Wat doe je dan, journalist zijnde?
Als zijnde is dus dubbelop, een taalfout. Toch duikt de verhaspeling regelmatig op, bijvoorbeeld hier in de Volkskrant, waar de schrijver het heeft over ‘als moeder zijnde’. Ook de formulering ‘als schrijver zijnde’ in de kop van dit artikel is natuurlijk een contaminatie.
2 – Introduceren aan
Je komt ‘introduceren aan’ enorm vaak tegen in ambtelijke taal. Bij de meeste mensen gaan al lang geen alarmbellen meer rinkelen als ze deze formulering lezen of zelf gebruiken. Maar goed Nederlands is:
Hij introduceert een kunstenaar bij het publiek
of:
Hij stelt een kunstenaar voor aan het publiek.
Als je deze uitdrukkingen wel eens door elkaar haalt, ben je in goed gezelschap. Zoek de contaminatie in dit NRC-artikel.
3 – Onderdeel uitmaken van
Nog zo’n ambtelijke verhaspeling die bijna onopgemerkt een plaatsje in ons dagelijks taalgebruik heeft veroverd (zoals hier in de Volkskrant, in de op één na laatste alinea). ‘Onderdeel uitmaken van’ is een veel gebruikte contaminatie. Het zijn twee vermengde uitdrukkingen. Je kunt zeggen:
Hij is onderdeel van die vriendengroep.
Of
Hij maakt deel uit van die vriendengroep.
Onderdeel uitmaken van is dubbelop.
4 – Refereren naar
Misschien wel de lelijkste contaminatie uit deze lijst. Deze uitdrukking duikt vaak op in rapporten, jaarverslagen en e-mails.En zelfs hippe radiostations hebben het tegenwoordig over ‘refereren naar’.
Maar die uitdrukking klopt niet. Je kunt zeggen:
Hij refereert aan het boek De Aanslag.
of:
Hij verwijst naar het boek De Aanslag.
5 – Op het kruisvlak van
Iedereen weet wel ongeveer wat met deze uitdrukking wordt bedoeld. Maar feitelijk is ‘kruisvlak’ een niet bestaand woord, het is een vermenging van ‘kruispunt’ en ‘snijvlak’. Bij de Universiteit Wageningen trekken ze zich daar niets van aan.
Ze hebben het in deze aankondiging over:
Een boerentuin op het kruisvlak van tuinhistorie en agrarische geschiedenis.
Mooier is:
Een boerentuin op het snijvlak van tuinhistorie en agrarische geschiedenis.
6 – Behoort tot één van de
Eerlijk is eerlijk, deze verhaspeling komt zo vaak voor (hier bijvoorbeeld in NRC Handelsblad) dat het de vraag is of het nog wel een taalfout is.
Eigenlijk hoor je te zeggen:
Zij behoort tot de beste voetballers.
of
Zij is één van de beste voetballers.
Maar volgens Onze Taal is een contaminatie van deze twee uitdrukkingen inmiddels niet meer fout.
7 – Uitprinten
Misschien wel de bekendste verhaspeling uit de moderne tijd. Het was oorspronkelijk een foutieve combinatie tussen printen en uitdraaien. Maar inmiddels is uitprinten zo ingeburgerd (lees dit NRC-artikel waarin het meerdere keren wordt gebruikt) dat ook dit werkwoord niet meer als een taalfout wordt beschouwd.
Nog even over die ‘mond-op-mond-reclame’
Gelukkig ben ik niet de enige die zich schuldig maakt aan die contaminatie. Bij dit internetbedrijfje houden ze ook van klanten die elkaar mond-op-mond-beademing geven.
Trouwens, we hoeven ons in de toekomst misschien helemaal niet meer druk te maken om contaminaties. Als het aan Jet Bussemaker ligt, worden alle contaminaties binnenkort goedgekeurd, zo meldt de satirische website De Speld.
Ze heeft alle leraren Nederlands al opgetelefoneerd.
Meer over contaminaties en manieren om ze te voorkomen lees je in de geweldige Schrijfwijzer van Jan Renkema. Dit boek wordt ook besproken in mijn top 22 van de beste boeken over schrijven.
Ik zal je niet vragen om ‘mond-op-mond-reclame’ te maken voor dit artikel, maar deel het vooral op LinkedIn of Facebook om meer mensen te behoeden voor contaminaties.
Lees ook:
– Deze 21 woorden kun je altijd schrappen
– Deze 7 schrijfregels kun je beter aan je laars lappen
– Dit is de moeder aller schrijftips
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
“een foutieve combinatie tussen printen en uitdraaien”
Geen combinatue tussen, maar een combinatie van!