In een personeelsadvertentie ontdekte ik laatst een bijzonder nieuw leenwoord uit het Engels (tussen een wirwar van andere leenwoorden). Hieronder een kleine bloemlezing uit de oproep van het bedrijf Originals.

Als communicatie consultant tackel je de kern van het probleem van de klant (…) Voor ondernemerschap en drive kunnen we op je rekenen. (…) Jij gaat voor de win-win. Wil jij het verschil maken? Join ons team van originals…uhh professionals.

Het woord ‘join’ klinkt wat mij betreft nogal vergezocht in een Nederlandse tekst, vooral omdat je met gemak minstens drie goede alternatieven kunt bedenken die niet Engelstalig zijn.

Kom ons team van professionals versterken

Kom bij ons werken

Sluit je aan bij ons team van professionals

Het bedrijf heeft ongetwijfeld een goede reden om voor ‘join’ te kiezen. Ik vermoed dat het leenwoord de tekst samen met de andere anglicismen een hippe, internationale uitstraling moet geven. Maar het probleem is dat het een beetje gezocht overkomt – of moet ik zeggen: een beetje try-hard.

Leenwoorden

Pochen met leenwoorden gebeurt niet alleen in het Engels, maar ook met uitdrukkingen uit andere talen. Pas ontving ik een e-mail van een redacteur van de VARA-gids. Ze wilde me interviewen over mijn ex-kantoorgenote Rosanne Hertzberger die onlangs te gast was in het programma Zomergasten. (Ze had dit stuk van me gelezen en wilde meer weten over onze haat-liefde-verhouding).

In de e-mail schreef de redacteur. ‘We zijn bezig om wat faits-divers te verzamelen over Rosanne. Daarom zouden we je graag interviewen.’

Je zou in plaats van ‘faits-divers’ ook gewoon wetenswaardigheden kunnen schrijven, maar ‘faits divers’ staat net wat intelligenter, of moet ik zeggen: erudieter.

Leenwoorden vermijden

Leenwoorden uit het Engels, Frans of Duits worden steeds vaker gebruikt om teksten op op te leuken en de schrijver meer aanzien te geven. Maar de lijn tussen een goed gekozen leenwoord en een gezocht exemplaar is dun. Voor rake leenwoorden bestaat eigenlijk geen vergelijkbare uitdrukking in het Nederlands, of in ieder geval geen woord dat de lezer hetzelfde gevoel geeft. Ze maken je tekst begrijpelijk, of voegen iets toe aan de betekenis.

Een zin als ‘Ik ga deze app downloaden‘, kun je bijvoorbeeld nauwelijks vervangen door een volledig Nederlandse zin. (Of je moet van mening zijn dat we het woord app zouden moeten vervangen door ’toep’)

Gezochte leenwoorden zoals ‘join’ en ‘faits-divers’ gebruik je mijns inziens vooral omdat je graag wilt laten zien dat jij het net even anders doet. En juist doordat de aanwezigheid het leenwoord er zo dik bovenop ligt, loop je het risico dat je tekst iets van zijn kracht verliest.

Hieronder 13 leenwoorden die je volgens mij beter kunt vermijden als tekstschrijver.

Vorige week kwam ik een interessante schrijftechniek tegen in advertentie van 365 dagen succesvol, een online platform voor zelfontwikkeling. Ik las op Facebook deze wervende tekst voor het jaarprogramma.

Misschien hoor je ‘m wel eens fluisteren: is dit nu alles wat er is? De stem in je hoofd hoor je vaker dan je wilt – en steeds zegt ‘ie precies wat er wringt. Je weet dat er veel méér in jezelf zit dan je eruit haalt. Je bent tot méér in staat dan je nu laat zien. Je weet heel goed dat die stem gelijk heeft.

De advertentie is behoorlijk effectief, want het jaarprogramma van 365 dagen succesvol is al een paar jaar op rij uitverkocht. Waarschijnlijk herkennen veel mensen zich in de advertentie. Dat komt omdat de schrijver gebruik maakt van een bijzondere schrijftechniek die is gebaseerd op een effect uit de psychologie, waarmee je een tekst extra herkenbaar en ‘raak’ kunt laten overkomen op de lezer.

Dit voor tekstschrijvers zeer bruikbare effect werd in 1948 ontdekt door de Amerikaanse psycholoog Bertram Forer.

Afgelopen zomer plofte deze out-of-office-reply in mijn mailbox.

Tot en met 31 mei ben ik op vakantie! Voor dringende zaken – cavia’s nemen de wereld over, die orde van grootte – ben ik bereikbaar op onderstaand telefoonnummer.

Het was de afwezigheidsnotificatie van mijn Volkskrant-collega Ronald Velthuizen, tot nu toe de enige out-of-office reply die me hardop deed lachen. Het schrijven van een goede afwezigheidsnotificatie lijkt een routineklusje waaraan je niet veel verkeerd kunt doen. Je informeert je lezer simpelweg dat je afwezig bent en noemt de datum waarop je weer terug bent van vakantie.

Out-of-office-reply schrijven

Maar met een goede out-of-office-reply kun je meer bereiken: sympathie en meer rust voor jezelf. Als je bijvoorbeeld schrijft dat mensen je alleen mogen bellen als cavia’s de dienst gaan uitmaken, zullen de meeste mailers tenminste glimlachen én drie keer nadenken voordat ze de telefoon pakken en je uit je vakantiebubbel bellen.

Maar hoe componeer je een sympathieke afwezigheidsmelding? Wat zijn de beste tactieken om jezelf en je lezer een goed gevoel te bezorgen? Zeven tips en voorbeelden van experts.

Tot een paar jaar geleden gebruikte ik regelmatig een vorm van ambtelijk taalgebruik in e-mails. Als ik ergens solliciteerde naar een baan of opdracht, begon ik met: ‘Geachte meneer/mevrouw’

Daarmee toon je beleefdheid en respect, zo was me geleerd.  Totdat ik op een dag een reply kreeg van een hoofdredacteur.

‘Wat grappig dat je me aanschrijft met ‘geachte’. Ik dacht dat alleen mensen in de politiek elkaar zo aanspraken: ‘geachte leden van de Staten-Generaal!’

Hij had gelijk. ‘Geachte’ is een onnodig formeel woord. Dat besef je vooral als je zelf zo wordt aangesproken. Als ik ‘Geachte meneer Rijnvis’ wordt genoemd in een mail, voel ik me veel minder op mijn gemak dan wanneer ik gewoon wordt aangesproken met ‘Meneer Rijnvis’ of nog beter, ‘Beste Dennis’

Ambtelijk taalgebruik

Het woord ‘geachte’ is maar het topje van grote ijsberg van ambtelijk taalgebruik in e-mails, artikelen en rapporten. Volgens mij zijn er veel formele woorden, zinnen en uitdrukkingen waarmee je onbedoeld je lezers kunt vervreemden van een tekst.

Zelfs in artikelen voor een breed publiek staan soms termen als ‘edoch’, ‘inzake’ en ’tevens’ (lees verder voor voorbeelden). Eerlijk gezegd geloof ik niet meer dat ze uit beleefdheid worden gebruikt of uit respect voor de lezer. Onbewust kiezen we volgens mij voor ambtelijk taalgebruik als we zelf respectabel willen overkomen.

We kennen formele woorden als ‘geachte’ en ’tevens’ uit e-mails van overheidsinstellingen, bedrijven en mensen, die gezag willen uitstralen. Als we ze zelf in onze tekst verwerken doen we stiekem hetzelfde: we hopen dat de lezer onder de indruk raakt.

Maar het gekke is dat ambtelijk taalgebruik vaak averechts werkt en juist weinig effect heeft.

Wanneer heb je voor het laatst iemand in het dagelijks leven aangesproken met ‘geachte’? En gebruik je in een gesprek ooit woorden als ‘doch’ of ‘tevens’? De termen zijn voor veel mensen onbekend en staan ver van hun bed: ze voelen zich er niet door aangesproken.

Kortom: als je voor een algemeen publiek wilt schrijven, komt een tekst met veel ambtelijk taalgebruik minder krachtig over. Je schept er afstand mee. Oordeel zelf, welke tekst is aansprekender?

Gaarne vernemen wij in uw schrijven wanneer uw aanvangt met uw werkzaamheden

of

Graag horen wij wanneer u met het werk begint

Nu is bovenstaande voorbeeld misschien wat overdreven, maar er zijn veel kleine formele uitdrukkingen die bij iedereen in de tekst sluipen – omdat je het zo geleerd hebt, uit gewoonte, of omdat je stiekem indruk wilt maken.

Hieronder 13 voorbeelden uit kranten, tijdschriften en mijn eigen werk.