Levensverhaal schrijven? Met deze #1 vragenlijst bak je geen zoete broodjes

Wat is het angstigste moment uit je leven? Als je een biografie of levensverhaal gaat schrijven, is dat een goede vraag om je schrijfproces op gang te brengen.   

Neem bijvoorbeeld onderstaande anekdote over schrijver Stephen King. Het verhaal komt voor in zijn biografie – geschreven door schrijfster Lisa Rogak. 

Toen hij een jaar of vijf was, speelde de jonge Stephen bij het spoor, samen met een vriendje. Dat jongetje stak de rails over, precies op het moment dat er een goederentrein aankwam. Het kind werd meegesleurd door de trein. King rende in paniek naar huis om zijn moeder te waarschuwen. Pas later drong tot hem door wat hij had gezien, zo lees je in de biografie. 

‘Mijn moeder vertelde dat ze zijn lichaamsdelen bij elkaar hadden moeten rapen en in een rieten mand hadden gestopt’, aldus King. ‘Ik ken het verhaal alleen omdat het me een paar keer is verteld’.    

Rogak begint haar biografie niet voor niets met het antwoord op de vraag: wat was het angstigste moment uit het leven van Stephen King?  Volgens sommige literatuurkenners zou deze gebeurtenis de duistere schrijfstijl van de King of Horror kunnen verklaren. 

Levensverhaal – vragenlijst zonder zoete broodjes

Of je nu onderzoek doet naar het leven van een beroemdheid, of je eigen levensverhaal schrijft: een vragenlijst is een geweldig hulpmiddel. Scherpe vragen brengen je als vanzelf bij de beste anekdotes, waarmee je lezers in het levensverhaal van je hoofdpersoon kunt trekken. In dit artikel vind je een voorbeeld van zo’n vragenlijst. 

Bak daarbij geen zoete broodjes. Dat is mijn eerste en belangrijkste advies bij het opstellen van een vragenlijst voor je biografie of levensverhaal.  Als je alleen zoekt naar blije momenten in het leven van jezelf of je hoofdpersoon krijgt je verhaal weinig diepgang. 

Als journalist heb ik veel mensen geïnterviewd voor de Volkskrant en Quest. De meest interessante anekdotes komen bijna altijd naar boven als je zoekt naar tegenslagen in iemands leven, en hoe hij of zij daarmee om is gegaan. 

Stel bijvoorbeeld niet de vraag: wat is de prettigste karaktertrek van jezelf of je hoofdpersoon? Vraag liever: wat is de meest vervelendste karaktertrek die je kunt bedenken? 

Levensverhaal – de rare karaktertrek van Steve Jobs

Neem het levensverhaal van Steve Jobs. Zijn biograaf Walter Isaacsson gaat uitgebreid in op een vreemd trekje van de Apple-topman. Hij nam graag een loopje met de werkelijkheid. 

Jobs’ compagnon Steve Wozniak vertelt in de biografie bijvoorbeeld:

‘Zijn verdraaiing van de werkelijkheid begint als hij een onlogisch toekomstbeeld voor zich ziet, zoals zijn opmerking tegen mij dat ik het computerspelletje Break-Out in een paar dagen zou kunnen ontwerpen. Je beseft dat het niet waar kan zijn, maar op één of andere manier zorgt hij ervoor dat het logisch lijkt.” 

Later blijkt dat een werknemer van Steve Jobs zelfs een naam heeft bedacht voor deze karaktertrek: 

Budd Tripple vertelde dat Jobs feiten die tegen zijn mening in gingen simpelweg niet accepteerde. ‘De beste term om het te beschrijven is met een term uit Star Trek’, legde Tripple uit. ‘Steve heeft een reality distortion field. ‘In zijn aanwezigheid is de werkelijkheid te verdraaien. Hij kan bijna iedereen van alles overtuigen.’ (…)

Dit is een voorbeeld van een levensverhaal-vragenlijst waarmee je de moeilijke momenten in iemands levensverhaal naar boven haalt:

• Wat was de angstigste minuut in je leven?
• Wat is je slechtste karaktereigenschap?
• En wat was een situatie waarin die karaktertrek tot uiting kwam?
• Wat was het meest gênante moment in je leven?
• Van welk moment heb je het meeste spijt? 
• Met wie heb je ruzie gehad en waarom?
• Welke onderwerpen waren bij jou thuis niet bespreekbaar?

Levensverhaal – vragenlijst voor sleutelmomenten

Natuurlijk moet een vragenlijst niet alleen maar zijn gericht op moeilijke fases in iemands levensverhaal. Belangrijker nog zijn de zogenoemde sleutelmomenten.  Dat zijn periodes waarin mensen belangrijke keuzes maakten, waarin ze hun doelen bepaalden en behaalden of juist faalden.  

Schrijver Ken Follet vertelt in dit artikel bijvoorbeeld hoe hij als journalist ooit een verhaal schreef over een kathedraal. Dat inspireerde hem uiteindelijk tot het schrijven van zijn bestseller, Pillars of the Earth. 

“Het bezoekje aan de kathedraal in Peterborough bracht me op een idee: een roman over de bouw van een kathedraal. Achteraf had ik dat toen nog helemaal niet kunnen schrijven. Ik was niet goed genoeg om het boek te schrijven dat ik in gedachten had. Het verhaal zou gaan over de bouw van een 12e-eeuwse kathedraal, die eeuwen duurde, en over de levens van de mensen die eraan werkten. Dat was te ambitieus. Pas tien jaar later, in 1986, dacht ik er opnieuw aan. Ik deed er meer dan drie jaar over, maar uiteindelijk schreef ik Pillars of the Earth, en dat is nog steeds mijn meest succesvolle boek. 

Dit zijn voorbeelden van vragen waarmee je sleutelmomenten in het leven van je hoofdpersoon kunt vaststellen:

• Waar droomde je van als kind? 
• Wat zie je zelf als een sleutelmoment in je leven? 
• Van wie heb je het meeste geleerd?
• En wat hielden die lessen in? 
• Wat was de belangrijkste plek in je leven? En waarom? 
• Wat is het leukste moment uit je leven? 
• Hoe verliep je eerste zoen?

Vragen voor feitelijke informatie

Niet alle vragen op je vragenlijst hoeven belangrijk of provocerend te zijn. Je hebt ook feitelijke vragen nodig. Daarmee breng je chronologie en achtergrondinformatie in je verhaal. Je lezers willen weten waar je hoofdpersoon vandaan komt, wie zijn of haar ouders waren, waar hij of zij opgroeide. Dat geeft ze houvast. 

Schrijver Frank McCourt begon zijn wereldberoemde autobiografie De as van mijn moeder bijvoorbeeld zo: 

Mijn vader en moeder hadden in New York moeten blijven, waar ze elkaar hadden ontmoet, waren getrouwd en mij hadden gekregen. In plaats daarvan gingen ze terug naar Ierland toen ik vier was…

Door dit begin krijg je meteen inzicht in de familiegeschiedenis van McCourt. Hij laat ook meteen zien dat feitelijke informatie niet saai hoeft te zijn. Je wordt nieuwsgierig door zijn mening die hij niet onder stoelen of banken steekt: ‘mijn vader en moeder hadden in New York moeten blijven.’ Waarom? Wat is er mis gegaan? Dat vraag je je als lezer meteen af. 

Vragen voor chronologie en achtergrond:

Met onderstaande vragen krijg je de chronologie in je eigen levensverhaal op een rij. Wees net als Frank McCourt niet bang om de antwoorden te doorspekken met jouw mening en gevoelens. Dat maakt een biografie spannender.   

• Wie waren je beste vrienden? Hoe heb je ze ontmoet?
• Waar ben je opgegroeid, en wat herinner je je daarvan? 
• Op welke school heb je gezeten? En hoe was dat?
• Wat was je eerste baan? Hoe heb je die beleefd?
• Wie was je eerste grote liefde?

Deze vragenlijst is slechts de eerste gedachteoefening naar mooi geschreven levensverhaal. De belangrijkste stap is de volgende. Hoe schrijf je een goede anekdote uit je eigen leven, of dat van iemand anders? Dat leer je in mijn cursus Vind je verhalen. 

Als je meedoet, vertel ik je de angstigste anekdote uit mijn leven. Maar ik ga vooral jou helpen om in je eigen levensverhaal te duiken.  

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast