Een dagboek bijhouden, wat heb je er aan? Toen ik zeven jaar was kreeg ik een blauw boekje met een slot erop. Ik kalkte drie pagina’s vol en daarna belandde het in een stoffige la. Want zo interessant was het toch niet wat ik meemaakte?
(Lees hier hoe ik op mijn 40e toch een dagboek begon)
Nu, ruim dertig jaar later, ligt het weer op mijn bureau. Ik ga het nog eens proberen: een dagboek bijhouden. En dat komt mede door de schrijfsels van een man die 2000 jaar geleden leefde: Overpeinzingen van Marcus Aurelius. Hij was één van de bekendste keizers van het oude Rome.
Dagboek schrijven tips – inspiratie van Marcus Aurelius
Zijn eeuwenoude notities lieten zien dat een dagboek bijhouden niet alleen zin heeft als je iets bijzonders meemaakt. Ik las Overpeinzingen aan het begin van de Corona-crisis toen mijn wintersportvakantie niet doorging vanwege het virus. Het leek wel alsof Marcus Aurelius zich in zijn dagboek tot mij richtte en zei: stel je niet aan.
Mensen zoeken de rust van het platteland, de kust of de bergen om zich terug te trekken. Ook u verlangt daarnaar. Dat is echter onnodig, want u kunt op elk gewenst moment in uzelf keren. Nergens vindt een mens een kalmer of vrediger plek dan in zijn ziel.
Andere passages deden me denken aan de periode waarin ik te veel werk aannam, omdat ik naam wilde maken als journalist in De Volkskrant.
Is ijdele roem aantrekkelijk voor u?’, schrijft Marcus Aurelius in Overpeinzingen. ‘Houd dan voor ogen hoe snel alles wordt vergeten, hoe oneindig de zee van tijd is die voor en na ons bestaat, en hoe veranderlijk en gebrekkig het onderscheidingsvermogen van degenen die goed over u spreken; bedenk hoe beperkt hun kijk is. De hele aarde is immers maar een stipje en hoe klein is hun verblijfplaats daarop!
Hoe kan een tekst die tientallen eeuwen geleden werd geschreven nog steeds relevant zijn voor iemand in 2020? Waarschijnlijk heeft dat te maken de reden met waarom Marcus Aurelius een dagboek bijhield.
Gek genoeg lees je in zijn dagboeken niets over zijn dagelijks leven. Aurelius schreef Overpeinzingen tussen het jaar 161 en 180, de tijd waarin hij keizer was van Rome. De bundel bestaat uit 12 dagboeken vol met korte stukjes. Aurelius werkte aan zijn dagboeken in zijn woonplaats Rome, maar ook in militaire fort in Sirmium en zelf tijdens veldslagen waarbij hij te paard het Romeinse leger leidde. Maar daar merk je als lezer niets van.
Marcus Aurelius gebruikte zijn dagboeken niet om vast te leggen wat hij deed of waar hij was. Hij zag zijn notities als schrijfoefeningen waarmee hij zichzelf met beide benen op de grond hield, zodat hij de juiste beslissingen kon nemen.
Dagboek bijhouden tips – Wees stoïcijns
De oefeningen om zijn angsten en verlangens te relativeren komen voort uit het stoïcisme. Dat is een oud-Griekse filosofie met een ontnuchterend basisidee: Omarm alles waar je geen controle over hebt.
(Het woord stoïcijns is dan ook afgeleid van deze filosofie)
Volgens de stoïcijnen is het de kunst om je gemoed zo min mogelijk te laten beïnvloeden door bijvoorbeeld het weer, meningen van anderen, natuurrampen, de oneerlijkheid van het leven of pandemieën. Het is in hun visie alleen mogelijk een goed mens te worden door je te richten op zaken die je zelf in de hand hebt, zoals je gedrag en je emoties.
Met schrijfoefeningen trainden de stoïcijnen zich om nederig te blijven en gebeurtenissen in het dagelijks leven te relativeren. Ze schreven bijvoorbeeld over hun onvermijdelijke sterfelijkheid. Zo doordrongen ze zichzelf ervan dat ze dankbaar moesten zijn voor elke dag en dat hun zorgen niet zo belangrijk waren als ze soms leken.
Zo blikt Marcus Aurelius in Overpeinzingen terug op generaties die voor hem in het Romeinse rijk leefden en filosofeert hij over sterfelijkheid.
Stel u de tijd van Vespasianus voor. U ziet dan mensen die trouwen, kinderen grootbrengen, ziek worden en sterven, mensen die oorlog voeren, feest vieren, op reis gaan en het land bebouwen, mensen die vleien, eigenzinnig of achterdochtig zijn, mensen die samenzweren, andermans dood wensen en mopperen over hun omstandigheden, mensen die liefhebben, rijkdom vergaren, streven naar een hoge functie of naar het koningschap. Van al die levens is geen spoor meer te vinden.
Breng de korte tijd die u op aarde heeft door in harmonie met de natuur en ga dan waardig heen zoals een rijp geworden olijf op de grond valt, de aarde prijzend en vol dankbaarheid jegens de boom die hem heeft gevoed.
Dagboek bijhouden: handige schrijfoefeningen
Als je Overpeinzingen leest, denk je al snel: heeft hij het nu tegen mij? Aurelius lijkt zich in veel notities tot zijn lezers te wenden. Toch is dat niet zo. Zijn dagboeken waren nooit voor publicatie bestemd. Hij sprak in zijn schrijfsels alleen zichzelf toe: wees nederig, wees dankbaar.
De laatste tijd is het bijhouden van zo’n dankbaarheidsdagboek weer in de mode. Bij deze manier van dagboek schrijven moedig je jezelf met schrijfoefeningen aan om je angsten en verlangens te relativeren. Je zet de schijnwerper van je gedachten even op kleine geluksmomenten: een kleurig herfstblad, een spelend kind of een fijne conversatie.
Zelf heb ik er nog steeds veel baat bij. Het dagboekje uit mijn jeugd is nu gevuld met notities. Vaak gebruik ik schrijfoefeningen van de stoïcijnen; ik geef antwoorden op vragen die zij ook gebruikten, en dat maakt me rustiger in vervelende situaties zoals de coronacrisis.
Dit zijn veel gebruikte stoïcijnse vragen die je kunt gebruiken als je een dankbaarheidsdagboek wil bijhouden:
- Waar was je vandaag dankbaar voor?
- Waarover dacht je vandaag op een negatieve manier? Zit er ook een positieve kant aan deze gebeurtenis?
- Wat heb je vandaag geleerd van anderen? Welke gesprekken zijn je bijgebleven?
- Als je nu een mooie herinnering moet opschrijven, welke komt dan als eerste bij je boven?
- Als je nu moet terugblikken op een mooie prestatie van jezelf in het verleden, waar denk je dan als eerste naar?
- Naar welke materiële dingen verlang je nu? En is dat terecht, of maak je het groter dan het is?
Marcus Aurelius gaf in zijn notities ook antwoord op dit soort vragen. Zijn dagboeken kwamen hem waarschijnlijk van pas bij het nemen van belangrijke beslissingen. Tot op de dag van vandaag staat hij bekend als één van de vijf goede keizers in het Oude Rome. Bij zijn aantreden stelde hij als eerste leider in Rome uit eigen beweging een medekeizer aan, Lucius Verus.
Zelfzuchtig, hebberig of machtsbelust werd hij nooit. Lees ter inspiratie zijn notitie over het verlangens naar lekker eten en kleding.
Wanneer wij vlees of ander voedsel gebruiken, kan plotseling de gedachte in ons opkomen dat wat wij eten het dode lichaam is van bijvoorbeeld een vis, een kip of een varken. Zo weten wij ook dat wijn niets anders is dan het sap van druiven en dat het gewaad dat met purperen strepen omzoomd is niets anders dan schapenwol bestreken met het bloed van de purperslak. Wanneer wij op deze manier denken, raken wij de kern van de zaak en zien we de eigenlijke betekenis van dingen.
(De foto boven dit artikel is van van Miquel Hermoso Cuesta)
Lees ook:
– Dankbaarheidsdagboek – zo schrijf je jezelf rustiger in crisistijd
– Concentratietips: waarom je steeds afgeleid raakt door je mobieltje
– Waarom ik vaker nee moet zeggen – en jij ook
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
