Bestaat er een ideale zinslengte? Zelf houd ik me bij het schrijven nooit bezig met de lengte van mijn zinnen.

Maar schrijver Jan Brokken beschrijft in zijn geweldige schrijfboek  De wil en de weg hoe hij op de School van Journalistiek werd gedrild om een gemiddelde zinslengte van 15 woorden aan te houden. Zijn leraar Nederlands (meneer Blok) had daar een speciale trainingsmethode voor.

In de kop van dit artikel zit een foutje, een zogenoemde contaminatie. Kun jij ‘m vinden? Contaminaties zijn een vreemde brouwsels van taal. Ze ontstaan als je twee uitdrukkingen vermengt tot een nieuwe, foutieve uitdrukking. Een voorbeeld is de zin: het kost duur. Dat is een verkeerde combinatie tussen de…

In deze post lees je waarom ik Tommy Wieringa maar een aansteller vond,  hoe ik mezelf bijna over de kop werkte en hoe nee zeggen je populairder kan maken…

Het begon met een telefoongesprek.
‘Ik kan het hem vragen, maar ik ben bang dat hij nee zegt’, zei de man van de uitgeverij’

Toen ik als redacteur werkte voor Intermediair wilde ik Tommy Wieringa interviewen. Zijn persoonlijke assistent van de uitgeverij waarschuwde me meteen dat hij moeilijk was te strikken voor  zaken die hem zouden afleiden van het schrijven. ‘Nee zeggen op dit soort verzoeken, is zijn standaardmodus als hij aan een boek werkt’, zei hij.

Overdreven, vond ik. Ik wilde een groot artikel schrijven over mensen die zich terugtrokken in kloosters om geconcentreerd te kunnen werken (lees het hier). Wieringa deed dat ook regelmatig, zo had ik gelezen. Ik hoefde hem hooguit een kwartiertje te spreken. Zouden die vijftien minuten echt zijn nieuwe literair meesterwerk in de weg staan, of was hij gewoon te beroerd om met een journalist te praten? Ik hing wat geïrriteerd op.

Nee zeggen op je werk

De laatste tijd heb ik vaak aan het gesprek teruggedacht. Het was kinderachtig om zo te reageren. Als je dit soort kromme gedachtes hebt over mensen die nee zeggen, is de kans groot dat je het zelf moeilijk vindt om je grenzen aan te geven in je werk.

Want wat zal de ander wel niet denken bij het horen van het woord nee? Dat je een aansteller bent, of arrogant? Dat je je werk niet aankan? Zullen ze je voorgoed afschrijven?

Ik had een harde leerschool nodig om erachter te komen dat nee zeggen geen zwaktebod is maar een kwaliteit, zeker als een creatief beroep zoals schrijven je grote passie is. Je kunt creativiteit niet onbeperkt aanwenden, en dus moet je zuinig zijn op je tijd.

Bijna gaf ik  de droom om een boek te schrijven op, bijna had ik een complete burnout te pakken. Alleen omdat ik het zo moeilijk vond om dat ene woord uit mijn mond te krijgen, of te typen in een e-mail. Aan de hand van mijn eigen ervaringen geef ik in deze post 9 redenen om vaker nee te zeggen op je werk- juist als het je passie is.

Ik barstte van het zelfvertrouwen toen ik vorig jaar voor het eerst een over-mij-pagina opstelde voor een blogje over praatjes maken dat inmiddels alweer offline is. Met tien jaar ervaring als schrijvend journalist op zak, zou ik dat introductietekstje wel even uit mijn mouw schudden. Maar toen ik een vriend een dag later een eerste blik op het tekstje gunde, haakte hij na de eerste alinea al af. ‘Het onderwerp van het blog is leuk, maar je moet jezelf op een andere manier voorstellen’, zei hij. ‘Ik haak na twee zinnen al.’

Over-mij-pagina

Hij had gelijk: ik had een risicoloos en wat slaapverwekkend introductietekstje geschreven.

Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben wetenschapsjournalist voor De Volkskrant, Quest, Psychologie Magazine en Nu.nl. Op dit blog schrijf ik over de psychologie van praatjes maken en sociale interactie. Hoe maak je een goede eerste indruk tijdens een sollicitatiegesprek? Wat zeg je tegen die leuke man of vrouw in de kroeg? En waarom maken we na ons dertigste minder nieuwe vrienden?

Het probleem van deze over-mij-pagina is de traditionele opbouw. Ik begin bij het begin, heel traditioneel. Eerst vertel ik wie ik ben, wat ik in het dagelijks leven doe, daarna zet ik kort uiteen waar mijn blog over gaat.

Dat voelt heel natuurlijk, in het dagelijks leven doen we dit constant als we onszelf voorstellen. Maar het effect is niet bepaald meeslepend. Denk aan al die verjaardagsfeestjes waarbij je plichtmatig luistert naar een onbekenden die vertellen waar ze vandaan komen, wat voor werk ze doen. Om dit voorspelbare patroon van verhalen vertellen te doorbreken, beginnen goede schrijvers hun verhalen vaak in het midden. Deze techniek wordt ook wel ‘in media res’ genoemd, Latijns voor ‘in het midden van zaken’.

De schrijver sleurt zijn lezers meteen mee naar een spannende of veelzeggende scene in het boek of artikel. Pas daarna wordt verteld het hoe verhaal is begonnen en waar het heengaat. Op die manier houd je de lezer een lekkere kluif voor: lees door en je krijgt meer van dit soort spanning en actie.

Hieronder lees je drie bekende voorbeelden van ‘in media res’ uit de literatuur, daarna vertel ik hoe je de techniek kan gebruiken om jezelf voor te stellen, bijvoorbeeld op de over-mij-pagina van je blog.

In deze post krijg je een lesje column schrijven van Rosanne Hertzberger. Maar eerst vertel ik waarom ik altijd ruzie met haar maak. Want ik beken: Rosanne kan het bloed onder mijn nagels vandaan halen. We hebben allebei een flexplek in de coworkingspace Nomadz in Den Haag. Ik werk meestal aan artikelen voor Nu.nl, De Volkskrant, of Quest, Rosanne gebruikt het kantoor als proeftuin voor haar columns in NRC. Ze provoceert haar kantoorgenoten graag met stellingen die ze later in haar artikelen verwerkt.

Een voorbeeldje uit de praktijk. Tijdens de lunch voerden we een gesprek over koetjes en kalfjes – ik vertelde wat ik op tv had gezien.

‘Gisteren zag ik de afscheidsspeech van Hillary Clinton na haar verlies in de verkiezingen. Ik vond dat ze veel sympathieker overkwam dan tijdens de campagne.’

Rosanne: Ja Dennis, uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mannen een vrouw altijd sympathieker vinden als ze geen bedreiging meer vormt en zichzelf in een ondergeschikte positie plaatst.

Column schrijven = vervelend

Ik voelde me weggezet als vrouwenonderdrukker en we belandden in een felle discussie, zoals bijna elke dag. Maar eerlijk is eerlijk, waarschijnlijk erger ik me vaak aan Rosanne, omdat ze gewoon verrassender denkt dan ik. Ik bewonder haar columns. Niemand in Nederland schrijft volgens mij zo scherp en tegendraads als zij (neem alleen al de titel van haar nieuwe boek – Ode aan de e-nummers). Genoeg redenen om haar te interviewen over haar aanpak bij het column schrijven.

Boeken over schrijven zijn er in overvloed. Maar ze zijn niet allemaal even goed. Of, in de woorden van Stephen King:

‘De meeste boeken over schrijven staan bol van de onzin. (…) Romanschrijvers, ikzelf niet uitgezonderd, begrijpen niet veel van wat ze doen – niet waarom het werkt als het goed is niet waarom het niet werkt als het slecht is.’

Toch heb ik veel schrijfboeken gelezen, waarvan ik wél iets heb opgestoken. Hieronder heb ik 21 boeken over schrijven op een rijtje gezet, mét de belangrijkste schrijflessen die ik eruit heb getrokken.

Op nummer één van de lijst staat een boek van King: Over Leven en Schrijven. Maar ook de andere twintig boeken zijn op één of andere manier belangrijk voor me geweest.

‘Begin een zin nooit met ik’
‘Begin een zin nooit met maar’

In dit stuk lees je waarom de best verkopende schrijvers dit soort schrijfregels aan hun laars lappen en waarom je dat zelf ook zou moeten doen. Maar eerst vertel ik over een advies van mijn oude schoolmeester Jacques.

“Weet je niet wat een topische zin is?”, vroeg één van mijn collega-journalisten laatst wat verbaasd toen we het over het schrijven van een achtergrondartikel hadden.
Ik had nog nooit van de term gehoord.
“Je gebruikt al topische zinnen, dat weet ik zeker”, zei mijn collega. “Ook al noem je ze misschien niet zo.”
“Oh ja? Ik weet nergens van.”
“Je schrijft ze waarschijnlijk automatisch, bijvoorbeeld als je aan een alinea begint.”

Het gekke is dat je meer over bepaalde onderdelen van je tekst gaat nadenken zodra ze een naam krijgen. Sinds mijn collega me uitlegde wat topische zinnen zijn, ben ik me veel meer bewust van deze ‘verkeersregelaars’ van mijn teksten. Met de zinnen kun je op talloze manieren spanning en structuur in je verhaal te brengen.