‘Timide schrijvers houden van passieve zinnen, net als timide minnaars van passieve bedpartners houden.
Stephen King – Over Leven en Schrijven
Deze quote schoot door mijn hoofd toen ik onlangs de eerste versie van een artikel teruglas dat ik schreef voor Quest. Het stuk ging over kinine, een medicijn tegen malaria uit de negentiende eeuw dat Nederland lange tijd als enige land ter wereld op grote schaal produceerde. Een interessant onderwerp, maar ik schreef het niet overal even meeslepend op. In het artikel zaten zinnen als:
Van de bast van de kinaboom werd een drankje gemaakt dat de malariaparasiet doodde.
Meer dan 90 procent van alle kinine werd in Nederlandse kolonies geproduceerd
Jaarlijks werd ongeveer 7000 ton kinabast en 180 ton pure kinine verscheept naar andere landen
De eindredacteur onderstreepte ze en schreef erbij: ‘Heel veel lijdende vormen, herschrijven alsjeblieft.’ En ze had gelijk. Zinsconstructies zoals hierboven zijn passief van aard, er zitten geen handelende personages in. Daardoor halen ze de vaart uit het verhaal. Actief schrijven verdient altijd de voorkeur.
Wat is een passieve zin?
In een lijdende zin is het onderwerp niet actief. Het ondergaat slechts een handeling en laat zich dus als het ware gebruiken – inderdaad, een beetje zoals een passieve bedpartner.
In een actieve zin zeg je bijvoorbeeld:
Lola neemt de taxi naar huis
Zeg je hetzelfde in een lijdende zin, dan is Henk opeens heel passief
Lola wordt door een taxi naar huis gebracht
Lijdende zinnen zijn alleen omslachtig. ze zijn vaak ook vaag, omdat niet precies duidelijk is wie de handeling uitvoert. Kijk nog eens naar deze zin uit mijn artikel.
Van de bast van de kinaboom werd een drankje gemaakt dat de malariaparasiet doodde.
Maar wie verwerkt de bast nu precies tot een drankje tegen malaria? Dat blijft een raadsel door de passieve constructie.
Toen ik de zin omboog naar een actieve vorm, veranderde dat. Er ontstond een krachtiger beeld en meer actie.
Indianen in Peru maakten van de bast van de kinaboom een drankje dat de malariaparasiet doodde.
Kortom: lijdende zinnen maken een verhaal meestal niet sterker. In dit artikel zet ik daarom op een rijtje hoe je passieve taalconstructies opspoort, hoe je ze ombuigt, maar ook wanneer ze juist wel van pas komen in een artikel.
