Skip to main content

Hoe je met met beeldende taal het brein van je lezer activeert

By februari 12th, 2020Schrijftips algemeen
pakkende tekst

Doe eens alsof je een liedje schrijft. Als je pakkende teksten wil schrijven, kun je veel leren van de schrijvers van songteksten. En dan vooral van de beeldende taal die ze gebruiken.

Zing, vecht, lach, bid, huil, werk en bewonder

Ik moet rennen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan 

Dit zijn regels uit populaire liedjes van Herman van Veen en Ramses Shaffy. Het is geen toeval dat deze bekende zinnetjes allebei barsten van de werkwoorden.  En het is ook geen toeval dat die werkwoorden nog iets gemeen hebben: ze zijn concreet. Er kan geen misverstand bestaan over wat je bedoelt met duiken, zingen, vliegen, lachen, huilen en vallen. Je kunt je er meteen een voorstelling maken.

Pakkende teksten met beeldende taal

Helaas kiezen de meeste mensen voor een ander type werkwoord als ze teksten schrijven, zeker op het werk. Ze gebruiken liever abstracte taal om te laten zien dat ze een grote woordenschat hebben. En ze willen liever niet te concreet zijn, maar afstand bewaren.   

Huilen wordt dan geëmotioneerd zijn.
Zingen wordt ten gehore brengen
Rennen verandert in zich haasten of spoeden,
Vechten wordt wedijveren of strijden.
Opstaan wordt herpakken

Dat zijn zakelijke werkwoorden. Daarmee kom je professioneel over en maak je indruk. Want we zijn toch zeker geen liedjesschrijvers?

Beeldende taal in het brein

Nee. Maar als je pakkende teksten wil afleveren, dan zou je soms beter wel een voorbeeld kunnen nemen aan Herman van Veen en Ramses Shaffy. 

Met hun keuze voor beeldende werkwoorden maken ze letterlijk iets los in het brein van hun publiek. Dat wijst een wetenschappelijke onderzoek van de Britse Medical Research Council uit, waarbij de hersenactiviteit van mensen werd geanalyseerd terwijl ze beeldende taal lazen. 

Wat bleek? Als de proefpersonen beeldende werkwoorden onder ogen kregen zoals dansen, zingen en duiken, stroomde er meer bloed naar hersengebieden die deze acties aansturen.  

Stel je schrijft een zin waarin iemand likt aan een ijsje. Bij de proefpersonen die een zin met dit werkwoord lazen, werden hersengebieden actief die zijn betrokken bij de besturing van de tong en mondbewegingen. Met concrete werkwoorden prikkel je de verbeelding van je lezers dus tot diep in hun hersenen. Het zijn onmisbare ingrediënten in pakkende teksten.

Onbewust kiezen songwriters vaak voor veel deze beeldende werkwoorden. Neem de tekst van het populaire liedje Ik mis je van Maaike Ouboter. Het zit vol beeldende taal.

Je kust me, je sust me
Omhels me, gerust me
Je vangt me, verlangt me

De eerste werkwoorden van elke zin zijn beeldend, ze activeren waarschijnlijk allerlei hersengebieden die je armen, handen en mond aansturen. Daardoor beleef je in gedachten flarden van het liedje.

Abstracte taal in de hersenen

Op abstracte werkwoorden reageren de hersenen van de lezers heel anders, zo blijkt uit het onderzoek van de British Medical Research Council.  Toen de proefpersonen werden geconfronteerd met werkwoorden als strijden, storen of emotioneren werd alleen de prefrontale cortex van hun brein actief. Dat is het hersengebied waarmee we diep nadenken en de betekenis van ingewikkelde zinnen ontrafelen. 

Niet zo gek, want een abstract werkwoord is altijd voor meerdere interpretaties vatbaar. Als mensen geëmotioneerd raken, kan dat betekenen dat ze huilen, maar ook dat ze boos worden. Als iemand strijdt, kan hij een zwaard in zijn handen hebben, maar hij kan ook met woorden vechten. Juist door die ruimere betekenis schiet je bij het lezen van dit werkwoord niet meteen een beeld te binnen.

Afwisseling is belangrijk in een pakkende tekst

Je keuze voor concrete of abstracte taal bepaalt dus voor een groot deel hoe je lezers een tekst ervaren. Abstracte werkwoorden gebruik je vaak om ingewikkelde problemen of concepten uit te leggen. Je laat je lezers dan diep nadenken. Ze moeten op eigen kracht een voorstelling, zoals in de zin hieronder met abstracte werkwoorden als activeren en beleven

Beeldende werkwoorden zorgen voor activatie van hersengebieden in motorische cortex, daardoor gaan ze de tekst intenser beleven. 

Kies je in een zin of alinea voor beeldende taal met concrete werkwoorden, dan gaan je lezers van de denkmodus in de ervaringsmodus. Ze hoeven minder na te denken, ze krijgen het gevoel dat tekst zich als een film in hun hoofd afspeelt zoals in de zin hieronder met concrete werkwoorden als zoenen en dansen. Het resultaat: een meer pakkende tekst.      

Lezers krijgen het gevoel dat ze net als de hoofdpersonen in de tekst springen, dansen of zoenen.  

Beeldende taal: afwisseling is het geheim

De keuze tussen abstracte en concrete taal is geen keuze tussen goed en fout. Vooral variatie is van groot belang als je pakkende teksten wil schrijven.  

Een tekst blijft boeiend door afwisseling tussen abstract en beeldend. Je wilt ideeën overbrengen, maar je wilt je lezers ook raken. Als je twee alinea’s hebt geschreven met abstracte redeneringen en concepten, loop je het risico dat je het  denkende brein van je lezers overvraagt. Een alinea met concrete werkwoorden kan ze even lucht geven. Je kunt hun brein daarmee laten zingen, dansen, rekken en strekken, zodat ze weer bij de les zijn. Je lezer hebben niet alleen informatie nodig, maar ook een beetje ontspanning.  

Het liedje Dat ik je mis van Maaike Ouboter was waarschijnlijk geen hit geworden als dit de tekst was geweest: 

Je toont affectie, je sust me
Je maakt lichamelijk contact, gerust me.
Je biedt me zorg, verlangt me.   

Kortom: zorg in elk verhaal voor de broodnodige dosis beeldende taal. En zeg niet: onzin, ik ben geen liedjesschrijver, want de scheidslijn tussen tekstschrijvers en songwriters is dun. Wist je bijvoorbeeld dat tekst van De meeste dromen zijn bedrog is geschreven door deze voetbaljournalist en tekstschrijver?

Lees meer: er staan 101 algemene schrijftips op Schrijfvis

Als je weinig tijd hebt, lees dan in ieder geval deze posts met meer tips voor pakkende teksten:

  1. Beelden schrijven? Vermijd deze 10 werkwoorden
  2. Waarom je beter schrijft als je in spreektaal denkt
  3. Helder schrijven? Vermijd deze 11 smurfwoorden

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Dennis Rijnvis

Dennis Rijnvis, journalist voor onder meer De Volkskrant, Quest, Nu.nl en Psychologie Magazine. Maar ook schrijver van de thriller Savelsbos, uitgegeven door Cargo/De Bezige Bij. Op dit blog deel ik mijn inzichten en ervaringen op het gebied van schrijven.

Leave a Reply