‘Kun je niet wat witruimte weghalen?’. Die vraag stelde ik regelmatig aan opmakers toen ik nog op de redacties van Kidsweek en Intermediair werkte. Ik had moeite om me aan de afgesproken lengte van artikelen te houden. En een beetje witruimte wegsnoepen, daar was niets mis mee, vond ik. Informatie breng je nu eenmaal over met tekst en niet met witruimte, toch?
Deze week las ik een geweldige thriller die het tegendeel bewees, Dark Matter van Blake Crouch
Witruimte om spanning op te bouwen
Dark Matter is één van de meest verrassende boeken die ik de laatste jaren heb gelezen. Het verhaal gaat over een man die op een avond wordt ontvoerd. Vervolgens komt hij in een parallel universum terecht waar zijn vrouw niet met hem is getrouwd en hij nooit kinderen heeft gekregen .Over het plot zal ik verder niets verklappen, maar één schrijftechniek van Crouch werkte zo goed dat ik er dieper op in wil gaan: hij bouwt spanning op met witruimte.
De alinea’s in het boek zijn bijzonder kort, waardoor de pagina’s voor je gevoel halfleeg zijn. Zinnen bestaan vaak maar uit één woord.
Dat klinkt als een goedkope manier om een boek te vullen, maar op mij had het een sterk voortstuwend effect bij het lezen. Door de vele witruimtes werden mijn ogen als vanzelf naar het einde van de pagina getrokken. Ik las het verhaal in een hogere versnelling dan anders – binnen een dag had ik het boek uit – en toch nam ik de gebeurtenissen tot in detail in me op.
Hij dwingt me om door een opening in de stenen naar binnen te gaan. Onze zaklampen verlichten een receptie.
Meubels zijn verrot tot in de metalen frames.
Ik zie een oude waterkoeler.
De restanten van een kampvuur.
Gebruikte condooms op een beschimmeld tapijt.
We lopen een lange gang in.
Doordat bepaalde zinnen en woorden waren omringd door witruimte, maakten ze voor mijn gevoel meer indruk. Het maakte me ervan bewust hoe belangrijk het gebruik van witregels is. En daar had ik best wat eerder achter mogen komen. Wetenschappelijke studies wijzen er al jaren op dat je als schrijver op allerlei manieren je voordeel kunt doen met witruimte.
1 – Met witruimte lok je lezers
Grote lappen tekst met weinig witregels schrikken lezers af. Dat blijkt uit verschillende studies die worden aangehaald in het boek Why Audiences Decide. Als een artikel veel witruimte bevat, wordt het aantrekkelijker. Mensen zijn eerder geneigd om het te gaan te lezen.
Dat is geen hogere wiskunde. Kijk zelf even naar deze twee verschillende lay-outs van deze tekst, welke zou je eerder lezen?
2 – Witruimte verhoogt het leestempo
Als een artikel veel witruimte bevat, bewegen de ogen van je lezers sneller door de tekst. Deze foto uit een studie van het mediabureau Nielsen/Norman laat dat duidelijk zien. Bij het onderzoek werden de ogen van lezers gevolgd met zogenoemde eye-tracking camera’s, zodat precies duidelijk werd welke regels ze meerdere malen moesten lezen.
Zoals je ziet, schieten de ogen van lezers veel sneller door de tekst met veel witruimte; ze blijven ook minder vaak hangen op een bepaalde plek.
3 – Witruimte leidt tot meer begrip bij lezers
Het hoge leestempo leidde in de studie van Nielsen/Norman niet tot een slechter begrip van de tekst, integendeel zelfs. De 255 proefpersonen werden voor en na het lezen van de verschillende teksten ondervraagd over de inhoud. Wat bleek? Een artikel werd beter begrepen in een opmaak met veel witregels. De lezers scoorden 12 procent beter bij het beantwoorden van de vragen over de tekst.
4 – Witruimte kun je gebruiken om de aandacht te vestigen op bepaalde zinnen/woorden
Als een zin of woord wordt omringd door witruimte, worden de ogen van de lezer bijna automatisch naar dit stuk tekst getrokken.
Dat blijkt uit deze eye-tracking-studie, waarbij proefpersonen werden gevolgd bij het lezen van poëzie, een vorm van literatuur waarbij veel gebruik wordt gemaakt van witregels en witruimte. Het traditionele leespatroon (van links naar rechts) van de deelnemers veranderde onder invloed van de opmaak. Hun ogen werden als het ware over de pagina geleid door de vele witruimte rond te teksten.
Kortom: witruimte is geen lege ruimte, maar een actief element op je pagina waarmee je je lezers kunt sturen.
5 – Witruimte verhoogt niet alleen het leestempo, maar het tempo van het verhaal dat je vertelt
Lees de volgende scene uit Dark Matter van Blake Crouch in twee verschillende opmaken. Bij welke versie krijg je een meer opgejaagd gevoel? Ik kies voor de laatste.
Ik hoor iets naderen, voetstappen op het trottoir. Ik kijk achter me. Een schaduw vliegt naar me toe, de afstand tussen ons vermindert sneller dan ik kan verwerken. Het eerste wat ik zie is een gezicht, spookachtig wit. Hoge gebogen wenkbrauwen. Rode getuite lippen, te dun, te perfect. En afschuwelijke ogen – groot en gitzwart zonder pupillen of irissen.
Het tweede wat ik zie is de loop van een pistool, tien centimeter bij het puntje van mijn neus vandaan. De lage schorre stem achter het geishamasker zegt: ‘Draai je om.’
Ik aarzel, te verbaasd om te bewegen. Hij duwt het pistool tegen mijn gezicht. Ik draai me om.
Nu in de originele opmaak
Ik hoor iets naderen, voetstappen op het trottoir.
Ik kijk achter me.
Een schaduw vliegt naar me toe, de afstand tussen ons vermindert sneller dan ik kan verwerken.
Het eerste wat ik zie is een gezicht, spookachtig wit.
Hoge gebogen wenkbrauwen.
Rode getuite lippen, te dun, te perfect.
En afschuwelijke ogen – groot en gitzwart zonder pupillen of irissen.
Het tweede wat ik zie is de loop van een pistool, tien centimeter bij het puntje van mijn neus vandaan.
De lage schorre stem achter het geishamasker zegt: ‘Draai je om.’
Ik aarzel, te verbaasd om te bewegen.
Hij duwt het pistool tegen mijn gezicht.
Ik draai me om.
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
Lees ook:
– Deze 11 woorden kun je altijd schrappen uit je teksten.
– Zo zuig je al het leven uit je teksten: hoe je ga je om met passieve zinnen?
– Schrijftips van Stephen King
– Hoe kwam Roald Dahl op zijn ideeën voor verhalen?