Waarom je verhaal soms een rode haring nodig heeft

Je hoeft er gelukkig niet voor naar de visboer. Maar als je verhalen schrijft of vertelt, heb je soms wel een rode haring nodig. Dat leerde ik toen mijn thriller Savelsbos schreef.  

“Je moet dit personage verdacht maken”, zei de redacteur van uitgeverij De Bezige Bij/Cargo die me hielp bij het schrijven van mijn eerste boek. Hij had het over Ronnie, een personage dat een bijrol heeft in mijn thriller Savelsbos.

“Schrijf bijvoorbeeld een scene waarin hij een vogeltje op straat vindt, dat niet meer kan vliegen. Laat hem dat vogeltje dan doodslaan met een hamer, zogenaamd om het uit zijn lijden te verlossen. “

Mijn boek draait om de vraag wie Juul, een jong meisje heeft vermoord terwijl ze met haar vrienden speelde in de mergelgrotten van Limburg.
Mijn redacteur raadde me aan om mijn lezers op het verkeerde been te zetten door Ronnie, één van de vrienden, als mogelijke dader af te schilderen.

“Je lezer zal dan denken: ah, dit personage is in staat om te doden. Misschien heeft hij de moord wel gepleegd.”

Rode haring

De redacteur reikte me met deze tip een ‘rode haring’ aan. Zo wordt de verhaaltechniek genoemd, waarbij je lezers van een roman of thriller op het verkeerde been zet door een bijfiguur verdacht te maken.

De wat vreemde naam voor deze verhaaltechniek is volgens sommige historici afkomstig uit de jacht. In de negentiende eeuw zouden de trainers van jachthonden hun dieren tijdens oefensessies soms op een dwaalspoor hebben gebracht met gerookte haringen. Met die zogenoemde ‘rode haringen’ werden de honden getraind om afleidende geuren te negeren bij hun speurtochten naar wild.

Je kunt de verhaaltechniek ‘rode haring’ (of red herring in het Engels) behalve bij het schrijven van een thriller ook inzetten bij storytelling, of als je een debat wilt winnen. Niet door iemand een moord in de schoenen te schuiven, maar wel door de aandacht van je lezer, kijker of toehoorder subtiel af te leiden.

Neem bijvoorbeeld deze reclame van het merk Old Spice. Het filmpje spiegelt een beeld voor waarin mannen die het luchtje gebruiken als vanzelf miljonair worden, een boot kunnen betalen en goed kunnen paardrijden. Natuurlijk hebben die suggesties niets met het product te maken. De makers doen niet eens hun best om het verband te leggen. Ze houden je simpelweg binnen een halve minuut drie rode haringen voor, waarmee ze je stemming proberen te beïnvloeden. 

Obama zet rode haring in

Ook in discussies wordt rode haringen vaak ingezet. Neem dit debat tussen Barack Obama en Mitt Romney. Ze krijgen de vraag welke maatregelen ze gaan nemen tegen de verkoop van wapens.

Obama steekt daarop een algemeen verhaal af over hoe geweld in grote steden moet worden bestreden. Romney benadrukt hoe belangrijk goede scholen zijn, en hij stelt dat kinderen het beste kunnen worden opgevoed in een gezin met twee ouders.

Ze gaan allebei niet in op de gestelde vraag: hoe gaan we wapenverkoop inperken? Ze leiden simpelweg de aandacht af met een rode haring door een onderwerp te bespreken dat slechts zijdelings gerelateerd is aan de hoofdvraag. Ze sturen hun toehoorders op die manier met een kluitje in het riet.

Kortom: in bijna elk verhaal kun je een rode haring inzetten om de aandacht van je lezers af te leiden en ze subtiel te beinvloeden met bijzaken. Hieronder geef ik 5 tips voor rode haringen in thrillers en 3 tips voor dezelfde techniek bij storytelling.

5 tips om personages in thrillers verdacht te maken met rode haringen

• Geef het personage een motief voor de moord, of het misdrijf. Is hij bijvoorbeeld een ex-geliefde? Heeft hij ooit ruzie gehad met het slachtoffer?
• Zorg ervoor dat het personage een donker randje aan zijn persoonlijkheid heeft. Misschien is hij enorm opvliegend, of heeft hij een voorliefde voor wapens.
• Schrijf een scene waarin het personage zich op de plek van het misdrijf bevindt (voor, tijdens of na de moord). Het personage zal automatisch verdacht worden, want elke lezer kent het gezegde: de dader keert altijd terug naar de plek van het misdrijf
• Breng het personage fysiek in verband met de moord. Plaats bijvoorbeeld een wapen in zijn huis, geef hem een opvallend wond die suggereert dat hij met iemand heeft gevochten.
• Laat het personage met de noorderzon vertrekken. Je lezer zal denken dat hij vlucht voor de politie, later kan blijken dat zijn reis een andere reden heeft. Misschien had hij schulden, of was hij gewoon op vakantie.

3 tips om je lezer te beïnvloeden met rode haringen bij storytelling

• Wijd uit over een gevoel dat je met je product wilt oproepen.  Neem deze Lexus-reclame, waarin de kijker talloze bijzondere momenten uit het leven van willekeurige mensen (mensen die trouwen, stierenvechten, zwemmen, enz)  krijgt te zien De zogenaamde connectie met Lexus is de bewering van de reclamemakers dat je in de auto ook veel mooie momenten zal beleven: een rode haring dus.
• Schets een toekomstperspectief dat zijdelings met je dienst of product te maken heeft. Verkoop je leren motorjacks, spiegel je lezer een beeld voor van een reis op een motor door ruige landschappen. Dat beeld heeft niet direct iets met je product te maken, maar kan je lezer wel in de juiste stemming brengen om een jack te kopen.
• Vergroot een onbelangrijke bijzaak van je product of dienst uit. Dit geweldige reclamespotje van de Staatsloterij gaat bijvoorbeeld over problemen die opdoemen als je de hoofdprijs wint. Houd je vast aan je huidige vrienden en eigendommen, of vervang je ze? Voor de meeste deelnemers is dat geen relevant probleem. Maar het spotje over een hondje dat bang is dat hij wordt vervangen door een mooiere hond, is prachtig.

Mijn favoriete rode haring komt overigens uit de wereldberoemde thriller De Da Vinci Code. In het verhaal wekt schrijver Dan Brown lange tijd de suggestie dat een bisschop met de naam Manuel Aringarosa verantwoordelijk is voor een duister complot waarmee de kerk een groot geheim uit de geschiedenis van het Christendom verborgen heeft gehouden.
Maar zou hij er echt iets mee te maken hebben?

Wat is de vertaling van naam Aringarosa?

Juist: rode haring.

Lees ook:

• Dit is de basis van storytelling in 2 stappen (vaak wordt er veel te ingewikkeld over gedaan)
• Dit zijn de 22 beste boeken over schrijven
• Kort verhaal schrijven? Deze 9 tips van topauteurs bieden houvast
• Dit is hoe topschrijvers onvergetelijke personages uitwerken
• Creatief schrijven? Met deze schrijfoefening schreef een legendarische auteur 500 literaire werken
• Dit zijn de 7 eigenschappen van pakkende eerste zinnen

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast