Waarom de schrijfster van Outlander alle regels over genres in de prullenbak smeet

Stop met denken in genres. Daarmee maak je je verhalen voorspelbaar.

Stel: je kijkt naar een historische serie over het 18e-eeuwse Schotland. Een stoere Schot in een kilt wordt gevangen genomen door zijn aartsvijand, een generaal uit het Britse leger. Je hebt dan waarschijnlijk bepaalde verwachtingen over wat er zal gebeuren. Een verhoor, martelingen, misschien zelfs moord. 

Of kan het ook heel anders aflopen?  

Toen ik naar de slotaflevering van seizoen 1 van de serie Outlander keek, werden al mijn verwachtingen overtroffen. Ik was zo geschokt dat ik de aflevering zelfs even op pauze moest zetten en een stukje doorspoelde. En het was niet de eerste keer dat de schrijfster me op het verkeerde been zette met haar plotwendingen en personages.

Hoe Diana Gabaldon genres doorbreekt

Outlander is gebaseerd op de boeken van van Diana Gabaldon. Bij het schrijfproces van die romans deed ze iets bijzonders: ze liet zich op geen enkele manier beperken door een genre. Sterker nog: ze neemt een loopje met genres. En eigenlijk zouden alle schrijvers in hun verhalen de heilige huisjes moeten platbranden die voortkomen uit genre-denken.  In dit artikel leg ik uit waarom.  

Als je een boek gaat schrijven, kies je meestal van tevoren een genre. Je schrijft een liefdesverhaal, een thriller, een detective, een historische roman, of eentje die draait om psychologie. Maar daarmee schep je bepaalde verwachtingen voor je lezers – en jezelf.  

Diana Gabaldon begon ook zo. Niemand had ooit van haar gehoord toen ze in de jaren tachtig besloot een historische roman te schrijven.  “Ik dacht: ik schrijf een boek om te oefenen, gewoon om te leren hoe het moet”, legt ze uit op haar persoonlijke website. “Daarbij ging ik ervan uit dat een historische roman het makkelijkste zou zijn voor mij. Ik was namelijk onderzoeker – ik wist de weg in de bibliotheek.”

Historische roman, of toch niet?

Al snel had Gabaldon een idee voor het genre van haar keuze. Bij het kijken van een Britse televisieserie was ze geïnspireerd geraakt door het beeld van een Schotse strijder uit 1745, die in zijn kilt vocht tegen de toenmalige Engelse bezetter. Ze besloot dat het de hoofdpersoon in haar verhaal zou worden: Jamie Fraser. 

“Maar ik wist niks over Schotland en ik wist al helemaal niets over de achttiende eeuw. Ik had geen plot, geen samenvatting, geen personages, alleen maar een vaag beeld van een man in een kilt.”

Ze struinde maandenlang door bibliotheken om  de meest obscure feitjes te vinden over die tijd. En uiteindelijk begon ze te schrijven. Toen gebeurde er iets dat haar oorspronkelijke plan voor een genre overhoop gooide. Ze introduceerde een nieuw personage in haar verhaal, een geliefde voor Jamie. Het was een Engelse vrouw met de naam Claire Beauchamp.  

Liefdesverhaal met sciencefiction en fantasy

Maar het werkte niet. Claire paste niet in het verhaal. Ze was brutaal en onaangepast. Het hield zich niet aan de wetten van de achttiende eeuw, en doorbrak de regels van de historische roman.  

“Outlander moest echt een historische roman worden”, schrijft Gabaldon. “Maar Claire nam het verhaal over en begon als verteller op te treden. Ze had gaf overal bijdehant en modern commentaar op.” 

De meeste schrijvers zouden het personage hebben geschrapt (volgens deze 3 regels). Maar Diana Gabaldon weigerde het genre het verloop van het verhaal te laten bepalen. Sterker nog: ze besloot om alle regels van de historische roman overboord te smijten. 

Ze vermengde het genre met totaal andere vormen: fantasy, sciencefiction en romantiek. “Ik haalde mijn schouders op en zei tegen mezelf: ‘Prima. Niemand gaat dit boek ooit lezen, dus het maakt ook niet uit wat voor bizarre dingen ik doe in het verhaal. Ga gewoon door, laat dat personage modern zijn, en kijk maar hoe je dat oplost.’ Het was dus Claire’s schuld dat het een tijdreis-verhaal werd.” 

Genres husselen: fictie of non-fictie?

Daarmee zette ze de toon voor de rest van het verhaal. Ze husselde uiteindelijk verschillende genres door elkaar, zodat er personages en plotwendingen ontstonden die je als lezer (of kijker) met geen mogelijkheid ziet aankomen, omdat je gewend bent dat schrijvers binnen de kaders van een genre denken. 

Veel personages in Outlander vallen bijvoorbeeld binnen de regels van de historische roman: ze hebben echt bestaan. Zo komen onder meer Koning Lodewijk XV, de hertog van Sandringham en Karel Eduard Stuart voorbij. 

Maar de meest indrukwekkende figuur is Jonathan Randall – bijgenaamd Black Jack – een Britse kapitein die gruwelijke oorlogsmisdaden begaat. Nadat ik was gegrepen door enkele gruwelijke scenes waarin hij de hoofdrol speelt, wilde ik zijn wikipedia-pagina bezoeken. Toen pas ontdekte ik dat hij nooit heeft bestaan. 

Het is een slimme manier om je publiek op het het verkeerde been te zetten, opnieuw door door genres te vermengen. Als je in een verhaal temidden van talloze historische personen een fictief karakter introduceert, geef je dat karakter een levensechte glans.

Dit overkomt een stoere held nooit   

Maar Gabaldons genre-mix houdt niet op bij personages. Ook plotwendingen krijgen een diepere laag als je genres door elkaar husselt. Bij de slotscene van het eerste seizoen van Outlander at ik van verbazing bijna mijn afstandbediening op.

(let op: heb je Outland nog niet hebt gezien? Stop dan met lezen als je geen spoilers wil)

Op het moment dat hoofdpersoon Jamie gevangen is genomen en in de handen valt van Jonathan Randall verwacht je van alles. En ja, Jamie wordt verhoord en gemarteld, maar niet op de manier die voor de hand ligt. 

Schrijfster Gabandon introduceert opeens een verhaalelement dat je normaal gesproken alleen tegenkomt in een tegendraadse psychologische roman.

(nogmaals, er komt een spoiler aan)  

Randall is gefascineerd door Jamie. Diep van binnen bewondert hij de standvastigheid van de Schot en zijn fysieke verschijning. Hij zegt meerdere malen dat hij wil dat Jamie zich aan hem overgeeft voor zijn executie. Later blijkt wat hij daarmee bedoelt. In een van de laatste scenes zie je hoe de twee mannen naakt wakker worden in een bed, Jamie nog steeds geboeid. Randall heeft hem verkracht.

De scene is shockerend omdat het totaal niet lijkt thuis te horen in het genre. Mannelijke personages in romantische verhalen worden vrijwel nooit verkracht, omdat het niet past bij het clichébeeld van de stoere held.

Reclame tegen genre-denken 

Juist daardoor raakt het verhaal van Diana Gabaldon je op een manier die je niet ziet aankomen. Outlander slingt je heen en weer tussen hoop, ongeloof, verbazing, walging en opluchting.

Voor een schrijver is het eerste seizoen eigenlijk een 15 uur durende reclamespot met maar één boodschap: laat de regels van je genre los. Je lezers zullen er niet rouwig om zijn. Inmiddels heeft Gabaldon meer dan 30 miljoen boeken uit haar Outlander-reeks verkocht. 

Wil je zelf sleutelen aan een plot voor een roman of thriller? Volg mijn workshop Kickstart je plot

Bekijk de workshop Kickstart je plot

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast