Dit zijn de (soms opmerkelijke) dagelijkse rituelen van bekende schrijvers

Het liefste zou ik je vertellen dat ik elke ochtend om zes uur opsta, vier kilometer hardloop, een gezonde fruitshake drink, en dan fris aan mijn artikelen begin. Maar mijn dagelijkse ritueel is niet zo spannend. Meestal word ik om half negen wakker (ik zet geen wekker), drink ik koffie bij de Coffee Company (ik heb een groene strippenkaart), en fiets ik daarna vanuit Delft naar Nomadz (mijn flexwerkplek in Den Haag) om te schrijven.

Geen typisch 9-tot-5-ritme, maar in vergelijking met de schrijfrituelen van andere schrijvers is mijn dagindeling toch vrij conventioneel. Dat ontdekte ik bij het lezen van Dagelijkse Rituelen – hoe bekende kunstenaars, schrijvers, filmmakers en andere creatieven werken.

De boodschap van dit vermakelijke boek is eigenlijk: er bestaat gekke routine. Het is belangrijk dat je een ritueel hebt om jezelf houvast te geven bij je schrijfwerk, maar wat je precies doet maakt weinig uit. De ene auteur presteert alleen als hij ‘s middags liggend op zijn buik in bed ligt te schrijven, gekleed in een witte jas. De ander schrijft liever om vier uur ‘s ochtends, of kan alleen presteren bij het geluid van een stofzuiger.

Geïnspireerd door dit boek verzamel ik op deze pagina zo veel mogelijk dagelijkse rituelen van schrijvers van toen en nu (van Herman Koch tot Charles Dickens en Annie M.G. Schmidt).

(Overigens experimenteer ik zelf nu wel met een dankbaarheidsdagboek omdat het volgens wetenschappers de meest effectieve manier is om jezelf gelukkiger te maken)

Schrijfrituelen van Herman Koch – sprinter

Herman Koch schrijft in korte ‘sprints’. Hij staat tussen 7 en 8 op, drinkt koffie, leest de krant en gaat dan thuis achter zijn computer zitten om aan een verhaal te werken. Soms staart hij minutenlang naar het scherm, soms typt hij binnen een minuut een paar zinnen achter elkaar.

Na anderhalf uur stopt hij, altijd, om de kwaliteit van zijn werk op peil te houden. ‘Alles wat ik daarna opschrijf is minder’, verklaart hij in Trouw. Gemiddeld produceert hij anderhalve pagina op een dag (ongeveer 750 woorden). ‘Allemaal eerste versie natuurlijk.’ Hij legt zichzelf geen verplicht aantal woorden op, maar maakt de anderhalf uur bijna altijd vol, ook als hij geen zin heeft. ‘Soms kun je iets heel goeds schrijven als je met tegenzin bent begonnen.’

In de middag gaat Koch vaak een rondje hardlopen, of lunchen met vrienden. ‘Dat voelt als spijbelen.’ In de avond leest hij graag een boek, of kijkt hij naar de Champions League.
Bekendste boek van Herman Koch: Het diner

Rituelen van Harry Mulisch – Geen wekker

Mulisch zette nooit een wekker. Hij sliep uit tot tien of elf uur, en ging pas na zijn ontbijt (zwarte koffie en een cracker met marmelade) en het roken van een pijp aan de slag. Hij was altijd gekleed in pak, ook als hij de hele dag zat te schrijven en geen afspraken had, zo vertellen zijn dochters in Dagelijkse rituelen. Rond één uur onderbrak ’s Nederlands beroemdste schrijver zijn werkdag voor een gekookt eitje, om vier uur nam hij nog een pauze voor thee en taart. Over zijn werk sprak hij nooit met zijn familie, alleen met zijn redacteuren.
Bekendste boek van Harry Mulisch: Ontdekking van de hemel

Schrijfrituelen van Haruki Murakami – Hardlopen

Murakami heeft een spartaans ritme als hij aan een roman werkt. Hij staat ‘s ochtends om vier uur op en werkt dan tot een uur of acht. Vervolgens loopt hij tien kilometer hard, of vertrekt hij naar het zwembad om 300 baantjes te trekken (1500 meter). In de middag neemt hij rust. Meestal luistert hij muziek, of leest hij wat. Om negen uur is het bedtijd voor Murakami. Hij probeert elke dag op deze manier in te delen. ‘De herhaling is het belangrijkste’, verklaart hij in The Paris Review.

Vind je deze dagelijkse rituelen van schrijvers interessant? Op Facebook en Instagram deel ik meer routines van beroemde auteurs.

Schrijfritueel van James Joyce – Witte trui

James Joyce stond elke dag rond tien uur op en speelde eerst piano. Rond het middaguur ging hij een paar uur lang aan de slag. Joyce leed aan een oogaandoening waardoor zijn zicht zeer slecht was. Hij schreef het beste als hij plat op zijn buik in bed lag, gekleed in een witte trui. Het zonlicht van buiten weerkaatste dan namelijk op het papier dat hij beschreef, en op die manier kon hij zijn eigen handschrift beter lezen. Ook schreef hij vaak met potlood. Meer details kun je lezen in zijn biografie.
Bekendste boek van James Joyce: Ulysses

Annie M.G. Schmidt – Uitstellen!

Annie M.G, Schmidt begon altijd met lichte tegenzin te schrijven. In Dagelijkse rituelen vertelt haar zoon dat ze een ‘enorme uitsteller’ was. “Ze schreef alleen in opdracht en zo lang het niet hoefde, bleef ze er maar omheen draaien. Pas als er iemand aan haar trok en zei: ‘Hé Annie, er moet weer een boek of een liedje af’, ging ze aan de slag, zwoegend, ploegend, handenwringend.”
Schmidt schreef graag in de vroege morgen, ook al was ze een slechte slaper (ze gebruikte haar hele leven slaapmiddelen). Wanneer ze vocht tegen een deadline, stond ze soms wekenlang al om vier uur ‘s ochtends op. Als ze koffie had gezet en een sigaret had gepakt, kroop ze meteen achter de typmachine.
Bekendste boek van Annie M.G. Schmidt: Jip en Janneke

Peter Buwalda – 100 keer niet slapen

Buwalda haalde regelmatig een nachtje door toen hij aan zijn eerste roman Bonita Avenue werkte. Hij schreef zeven dagen per week volgens een naar eigen zeggen ‘ijzeren regime’. Elke ochtend zette tussen 9 en half 10 ‘s ochtends zijn computer aan. Klaar met werken was hij pas na het schrijven van 750 woorden. Soms duurde dat lang. Als hij zijn quotum niet overdag bereikte, schreef hij ‘s avonds door. Wanneer hij nachts wakker lag, stapte hij zijn bed uit en stortte hij zich ook op zijn roman. Die nachtelijke schrijfsessies waren geen uitzonderingen. Buwalda offerde zo’n 100 keer zijn nachtrust op voor zijn roman, vertelt hij in dagblad NRC.
Bekendste boek van Peter Buwalda: Bonita Avenue

Schrijfrituelen Alice Munro – 3 mijl lopen

Nobelprijswinnaar Alice Munro schrijft elke dag van de week. Meestal begint ze rond 8 uur ‘s ochtends. Ze spreekt van tevoren met zichzelf af hoeveel pagina’s ze gaat schrijven, en houdt zichzelf daar altijd aan. Haar schrijfwerk wisselt ze af met wandelingen. Ook daarbij is ze streng voor zichzelf: ze moet elke dag precies 3 mijl lopen. Als ze niet aan die afstand komt, moet ze het de volgende dag inhalen van zichzelf, onthult ze in The Paris Review.
Bekendste boek van Alice Munro: Te veel geluk

Simon Vestdijk – Stofzuiger

Vestdijk had misschien wel het vreemdste ritueel van alle schrijvers: hij werkte graag bij het gebrom van een stofzuiger. Het monotone geluid bracht hem in een staat van concentratie, en onderdrukte al het omgevingsgeluid. De schrijver droeg wel een paar oordopjes om niet te veel herrie te horen. De stofzuiger van Vestdijk is nu in het bezit van het Letterkundig Museum in Den Haag.
Bekendste boek van Simon Vestdijk: De koperen tuin

Charles Dickens – Wandelen

Dickens ontbeet om 8 uur met zijn vrouw en kinderen en trok zich daarna terug in zijn werkkamer. Daar kwam hij niet vandaan tot de lunch, die hij nuttigde met zijn gezin. Tijdens het eten sprak meestal geen woord, omdat hij in gedachten was verzonken. ‘s Middags maakte Dickens altijd een lange wandeling door Londen. In de avond werkte hij nooit. Als hij niet kon slapen, wandelde hij ook ‘s nachts om inspiratie op te doen voor zijn verhalen, zo is te lezen in zijn biografie.
Bekendste boek van Charles Dickens: Great expectations

Stephen King – Geen kerstmis?

King schrijft vooral in de ochtend. Meestal staat hij rond acht uur op. Na een kop koffie en een vitaminepil, zet hij muziek op en gaat hij aan zijn bureau zitten. King legt zichzelf elke dag een quotum op van 2.000 woorden. Rond lunchtijd stopt hij met schrijven aan zijn boeken, en legt hij zich toe op het beantwoorden van brieven en e-mails. Soms doet hij wat klusjes in huis. De avonden brengt hij door met familie, of met het kijken van een wedstrijd van de Red Sox. Misschien heb je ooit gelezen dat hij elke dag schrijft, ook met kerstmis. Maar dat is een leugen. In zijn biografie Over Leven en Schrijven (tegelijkertijd een boek met schrijfadviezen) bekent King ooit uit balorigheid tegen verslaggever te hebben gezegd dat hij nooit een dag vrij neemt.
Bekendste boek van Stephen King: De beproeving

Earnest Hemingway – Staan

Hemingway stond het liefst op als de eerste zonnestralen zijn slaapkamer binnenkwamen, rond zes uur ‘s ochtends. Hij begon dan onmiddellijk te schrijven, maar hij ging nooit zitten bij zijn werk. Hij stond altijd rechtop en werkte op op een typemachine die was opgesteld op een boekenplank. Meestal stopte hij rond 12 uur ‘s middags met schrijven. Hemingway hield nauwkeurig bij hoeveel woorden hij per dag schreef. ‘Om mezelf niet voor de gek te houden’, verklaart hij in de Paris Review. Meestal kwam hij niet verder dan 500 woorden, al had hij soms een uitschieter van ruim 1200 woorden.
Bekendste boek van Earnest Hemingway: De oude man en de zee

Schrijfrituelen van Tommy Wieringa – Middagslaapje

Als Wieringa aan een boek werkt, staat hij om vijf uur op om alvast wat te schrijven. Daarna ontbijt hij, en brengt hij zijn kinderen naar school. Vanaf 9 uur gaat hij weer verder. Meer dan 500 woorden op een dag schrijft hij zelden, omdat hij kritisch is op zichzelf. Weinig van wat in zijn hoofd opkomt, schrijft hij daadwerkelijk op. Verder doet hij bijna elke dag een middagslaapje, ook als er geen bed in de buurt is. Toen hij ooit in vaste dienst werkte bij een bedrijf, sloot hij zich ‘s middags op in de wc om een dutje te doen, verklapt hij in Intermediair.
Bekendste boek van Tommy Wieringa: Joe Speedboot

Schrijfrituelen van Hella Haasse – Gebakjes

Haasse schreef vooral als haar kinderen op school waren, en ‘s avonds als ze in bed lagen. Voordat ze aan de slag ging, bekeek ze eerst nauwkeurig wat ze de vorige dag had geschreven. Nieuwe teksten schreef ze meestal eerst met pen en papier. In een eerste versie maakte ze veel aantekeningen in de kantlijn en achterop het papier. Pas als ze tevreden was over een bladzijde, typte ze de tekst uit op de computer. Als ze drie pagina’s per dag schreef, was ze tevreden. ‘Dan had ik de neiging om mezelf te trakteren op gebak’, verklaart ze in dit interview.
Bekendste boek van Hella Haasse: Oeroeg

(Vind je deze dagelijkse rituelen van schrijvers interessant? Op Facebook en Instagram deel ik meer routines van beroemde auteurs)

Het eerder genoemde boek Dagelijkse Rituelen – hoe bekende kunstenaars, schrijvers, filmmakers en andere creatieven werken is geschreven door Mason Curry en aangevuld met Nederlandse hoofdstukken door Eva Hoeke. Dagelijkse rituelen is voor 12,50 euro te bestellen bij Bol.com

Lees ook deze artikelen over het schrijven van fictie.

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast