Skip to main content

Deze storytelling-techniek van Aristoteles is nog steeds supereffectief

By februari 3rd, 2022Storytelling
storytelling-techniek

Als Aristoteles nu had geleefd, zou hij misschien wel een gladde reclamejongen zijn. De oud-Griekse filosoof schreef in de vierde eeuw voor Christus in zijn werk Retorica al over een effectieve storytelling-techniek, waarmee bij je lezers of toehoorders van iets overtuigt door ze onder te dompelen in een verhaal. Vandaag de dag is deze methode van verhalen vertellen nog steeds verrassend populair.

De door Aristoteles beschreven methode komt bijvoorbeeld voor in deze reclame van het automerk Nissan Leaf,  waarin je ziet hoe mensen koffiezetapparaten aanzwengelen met een slinger, en laptops moeten opladen bij een mini-tankstation in de hoek van hun kantoor. Een ander voorbeeld van de oud-Griekse storytelling-techniek is dit spotje van uitzendbureau Randstad, waarin mensen werken op in de lucht zwevende schermen en de chef van een restaurant gebruik maakt van robotarmen.

Storytelling volgens Aristoteles

Over welke techniek hebben we het precies?

Aristoteles noemde dit stijlmiddel genus debelerativum, oftewel de politieke rede. Zelf gebruikte hij de techniek vooral in discussies als hij zijn toehoorders wilde overtuigen om een bepaalde beslissing wel of juist niet te nemen.

Hij liet ze dan een tijdreis maken in hun hoofd. In een meeslepend verhaal schetste hij een aantrekkelijk of juist afschrikwekkend toekomstbeeld dat zijn argument ondersteunde. Als hij mensen wilde aanmoedigen om meer te werken, vertelde hij bijvoorbeeld hoe armoedig en hopeloos hun leven eruit zou komen te zien als ze niet zouden werken. 

Die storytelling-techniek van Aristoteles is nog steeds supereffectief en simpel. 

Je toont je lezers of toehoorders hoe hun persoonlijke wereld eruit zou komen te zien als ze een bepaalde beslissing zouden nemen, of een bepaalde filosofie zouden aanhangen. Dat doe je door een mengeling van herkenbaarheid en vervreemding in je verhaal op te nemen. Je schetst dus een scenario waarin mensen hun dagelijks leven herkennen, maar tegelijkertijd meteen beseffen dat er iets is veranderd – ten kwade of ten goede.

Onderstaand voorbeeld is wat overdreven, maar laat goed zien hoe de techniek werkt.

Als je Schrijfvis blijft lezen, zul je voortaan met plezier achter je laptop zitten tijdens het schrijven. Je zult meer inspiratie voelen. je vingers zullen over de toetsen vliegen. Steeds opnieuw rinkelt je telefoon: weer een uitgever die je een boekcontract aanbiedt. Vanuit je ooghoek zie je je partner verliefd naar je kijken. ‘Wat een prachtige liefdesbrief heb je gisteren naar me geschreven schat, ik wist niet dat jij zo goed kon schrijven.’

Met genus debelerativum laat je de lezer in een toekomstbeeld stappen dat werkelijkheid zou kunnen worden – áls ze een bepaalde actie ondernemen, of juist laten.

Storytelling: voorbeelden in boeken en films

(Dit verhaal over een Friese dropmaker is trouwens het beste Nederlandse voorbeeld van corporate storytelling)

De eeuwenoude storytelling-techniek van Aristoteles wordt veel gebruikt in de politiek bij de debatten. Maar deze manier van verhalen vertellen ook is ook een geliefd stijlmiddel bij auteurs boeken, films en televisieseries. De wereldberoemde roman 1984 van George Orwell begint bijvoorbeeld als volgt:

‘Het was een heldere, koude dag in april en de klokken sloegen dertien.’

Bij het lezen van deze eerste zin weet je meteen dat je in een wereld bent beland waar niets meer hetzelfde is – een wereld waarin mensen 13 uur in een etmaal proberen te proppen. 1984 is eigenlijk één grote politieke rede die laat zien wat er zou gebeuren als de macht in een land in handen komt van een partij die de volledige controle over de bevolking grijpt.

Ook het boek The Handmaid’s tale (van de gelijknamige televisieserie) maakt gebruik van de storytelling-techniek die Aristoteles beschreef. Schrijfster Margaret Atwood schetst een wereld die verdacht veel lijkt op de onze, maar waarin vruchtbare vrouwen tot moderne slaven worden gemaakt.

Storytelling-techniek: focus op details

De kracht van genus debelerativum zit in details. Soms zijn die futuristisch, zoals de laptop die je vol moet tanken en de robotarmen in de keuken van een chef. Maar ook emotionele details zijn erg effectief. Toen de Amerikaanse president Ronald Reagan in 1961 in een toespraak stelling nam tegen plannen voor een door de overheid gesubsidieerde gezondheidszorg, schetste hij een toekomstbeeld van een socialistisch Amerika.

“Stel je voor dat we in de herfst van onze levens onze kinderen en hun kinderen moeten vertellen hoe het ooit was om te leven in Amerika toen mensen nog vrij waren.”

Iedereen kan zich voorstellen in gesprek te zijn met zijn kinderen, of kleinkinderen. De toevoeging dat je zou terugblikken op een verloren vrijheid maakt het een duister toekomstbeeld, waar je liever niet aan wilt denken. En dat is natuurlijk precies wat Reagan wilde bereiken met het verhaal. Mogelijk kun jij ook iets bereiken met deze storytelling-techniek bij lezers of klanten. Hoe zet je deze storytelling-techniek slim in?

(Wil je na onderstaande tips meer lezen over specifieke storytelling-technieken – lees het boek De kracht van Storytelling van Carmine Gallo. Het boek bevat talloze voorbeelden van bedrijven die gebruik maken van storytelling)

Storytelling-techniek van Aristoteles in drie stappen

1 – Verdiep je in het leven van je lezers/klanten

Hoe ziet hun dagelijks leven eruit? Hoe praten ze? Wat zijn hun hobby’s? Waar worden ze blij van? En wat stemt hen juist somber in de hedendaagse wereld?

2 – Wat is je doel van storytelling?

Waarvan wil je je lezers overtuigen met jouw verhaal?

Misschien wil je dat ze zich aangetrokken voelen door een product/dienst dat hun dagelijks leven zou kunnen veranderen. Hoe zou het veranderen? Of misschien wil je gewoon een indrukwekkend boek of verhaal schrijven dat hen een bepaald gevoel bezorgt. Wat is dat gevoel?

3 – Beschrijf een toekomstbeeld van het dagelijks leven van je klant

Dompel je lezer of klant onder in een zo gedetailleerd mogelijk toekomstbeeld, positief of negatief. Je hoeft geen complete wereld te scheppen zoals in The Handmaid’s tale of de reclame van Randstad, het is genoeg om je een klein beetje te verdiepen in het dagelijks leven van je klant. Focus je op details.

Sterker nog: soms kan één zin met een raak detail genoeg zijn om je lezer te transporteren naar een andere wereld.

Toen Apple in 2001 de iPod introduceerde, was het de eerste MP3-speler met een grote opslagcapaciteit. Op andere apparaten kon je vaak maar 10, 20 of 100 nummers opslaan. En dus schetste de copywriters van het elektronicamerk een nieuw wereldbeeld in tien woorden voor hun klanten (voornamelijk muziekliefhebbers).

‘Met de iPod heb je 1000 nummers in je broekzak

Meer leren over verhalen vertellen? Volg mijn drie uur durende cursus in Den Haag: Storytelling voor tekstschrijvers.

Lees ook:

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Dennis Rijnvis

Dennis Rijnvis, journalist voor onder meer De Volkskrant, Quest, Nu.nl en Psychologie Magazine. Maar ook schrijver van de thriller Savelsbos, uitgegeven door Cargo/De Bezige Bij. Op dit blog deel ik mijn inzichten en ervaringen op het gebied van schrijven.

2 Comments

  • Johan (Joan) Baeten schreef:

    Eh… Ronald Reagan president in 1961 ? Hij was toen copuwriter bij General Electric.

  • Jeroen schreef:

    Het genus debelerativum is inderdaad een sterke storytellingtechniek. Geef je meteen een verhaal om je in onder te dompelen van waaruit je nieuwe mogelijkheden gaat zien.

Leave a Reply