Laatst raakte ik lunchte ik met mijn stadsgenoot en vriend Jelle Hermus van het blog SoChicken (lees hier hoe hij dat succesvolle blog opzette). We hadden het niet alleen over werk, maar ook over werksters. We zijn namelijk allebei op zoek naar iemand die af en toe ons huis schoonmaakt.
“Maar eigenlijk zoek ik niet per sé een werkster”, zei Jelle. “Het mag wat mij betreft ook een man zijn. Alleen, hoe noem je zo iemand dan? Een werker? Dat klinkt raar.”
Genderneutraal schrijven?
Dit soort dilemma’s kom je niet alleen tegen in spreektaal. In teksten is het in mijn ogen ook belangrijk om met je taalgebruik mensen van elk geslacht aan te spreken. Vaak zit dat in subtiele woordkeuzes en formuleringen. Juist de details van een tekst zorgen ervoor dat je lezers zich erin herkennen, of juist niet.
En toch vergeet je het gemakkelijk. Op Schrijfvis schrijf ik een woord soms bijna automatisch in de mannelijke vorm. Neem deze zin:
Je verliest de aansluiting met je lezer als je je bij het schrijven niet verdiept in zijn achtergrond.
Eigenlijk is het het gek om in dit soort situaties de mannelijke vorm als standaard te nemen. Want sinds wanneer zijn lezers vaker mannelijk dan vrouwelijk. Schrijfvis wordt meer gelezen door vrouwen dan door mannen.
Hieronder geef ik drie tips om genderneutraal te schrijven, zodat je stukken voor iedereen herkenbaar zijn.
Genderneutraal schrijven tip 1 – Noem mannen en vrouwen expliciet
Als je schrijft over mensen in het algemeen, ga je vaak automatisch over op de mannelijke vorm. Denk aan teksten waarin je het hebt over een bepaald type mens, zoals ‘de automobilist’, of de ‘hondenbezitter’, of ‘de lezer’. In de volgende zin ben je geneigd om diegene aan te duiden als ‘hij’.
Er zijn meerdere manieren om dit op te lossen. Je kunt beide geslachten steeds apart noemen.
Je verliest de aansluiting met je lezer als je je niet verdiept in zijn of haar achtergrond.
(Eigenlijk gek dat we de mannelijke vorm in dit geval altijd eerst vermelden; het is nooit ‘haar of zijn’)
Genderneutraal schrijven tip 2 – Beter: gebruik de meervoudsvorm
Mannen en vrouwen apart aanspreken is in langere teksten geen goede oplossing. Als je het consequent doorvoert, krijg je erg omslachtige zinnen. Je kunt op een eenvoudigere manier al je lezers aanspreken, ongeacht hun geslacht: kies voor het meervoud.
Je verliest de aansluiting met je lezers als je te je niet verdiept in hun achtergrond.
Je zin wordt korter en minder gekunsteld als je het onderwerp omvormt naar het meervoud.
Genderneutraal schrijven tip 3 – Zoek neutrale woorden
Sommige beroepen of titels hebben van oudsher een mannelijke of vrouwelijke titel.
Mensen met de functie van CEO bij een multinational worden anno 2018 vaak nog steeds aangeduid als ’topman’, zie dit artikel in NRC. (Ook al wordt de topfunctie bij bijvoorbeeld Shell toch echt vervuld door een vrouw).
Topmannen verdienen meer dan honderd keer zo veel als werknemer
Waarom dan niet:
Bestuurders verdienen meer dan honderd keer zo veel als werknemers
Of desnoods:
CEO’s verdienen meer dan honderd keer zo veel als werknemers.
Andersom wordt bij werkster, secretaresse en verpleegster vaak nog voor de vrouwelijke vorm gekozen, terwijl je zo’n titel simpel kunt vervangen door een neutraal woord, dat op zowel mannen als vrouwen kan slaan.
Bij het uitzendbureau zijn veel vacatures te vinden voor werksters, secretaresses en verpleegsters.
Dat kan neutraler:
Bij het uitzendbureau waren veel vacatures te vinden voor verpleegkundigen, secretarieel medewerkers en huishoudelijke hulpen.
Soms kan een neutraal woord je zinnen ook korter maken; je hoeft dan niet beide geslachten expliciet te noemen.
De stewards en stewardessen waren erg vriendelijk.
Het cabinepersoneel was erg vriendelijk.
Wat is logisch? Wat vind jij?
Hoe ver ga hiermee? Je zou kunnen betogen dat schrijver ook een mannelijk woord is. Dan zou je het op een blog als Schrijfvis niet meer over schrijvers hebben, maar over auteurs. Dat gaat mij wat te ver. In mijn ogen kan een schrijver zowel mannelijk of vrouwelijk zijn.
Dat is natuurlijk slechts mijn gevoel, want regels zijn er niet op dit gebied in de Nederlandse taal, zo zo blijkt uit dit artikel op Onze Taal over mannelijke en vrouwelijke beroepstitels.
Wat vind jij? Is het logisch om een mannelijke vorm als algemene aanduiding te hanteren. Of zou je een vrouwelijke timmerman liever aanduiden als timmervrouw? En zou je een mannelijke verloskundige een vroedman noemen, zoals in dit artikel? Laat je reactie hieronder achter.
Tot slot een kort raadsel om te laten zien dat mannelijke of vrouwelijke accenten in je tekst een groot verschil kunnen maken, ook voor het begrip van een tekst.
Een man en zijn zoon krijgen een ernstig auto ongeluk. De vader overlijdt ter plekke. De zoon wordt naar het ziekenhuis gebracht, rechtstreeks de operatiekamer in. De chirurg kijkt naar de jongen en zegt: “Ik kan deze jongen niet opereren, hij is mijn zoon!”
Hoe kan dit?
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
Lees ook:
7 tips voor zinsopbouw – met dit doodsimpele recept schrijf je mooiere zinnen
Deze zinnen zuigen al het leven uit je teksten
Deze 21 woorden moet ik vaker schrappen – en jij ook
Deze 9 zinsdelen maken je teksten langdradig
Deze 13 leenwoorden komen try-hard over – vermijd ze
Vermijd deze 11 veel gebruikte ‘smurfwoorden’
