De 7 eigenschappen van onweerstaanbare eerste zinnen

Soms staat de eerste zin van je artikel, blog of boek op de verkeerde plek. Het overkwam mij bij het schrijven van dit stuk over ‘hersendoping’ voor Intermediair (drie pillen, twaalf uur werk). Het begint iets te afstandelijk en abstract door de openingszin.

Schrijven onder invloed, het moet een eenmalig experiment blijven.

De zin is onpersoonlijk, omdat er geen personage in voorkomt. Daarnaast is ‘onder invloed’ een nogal abstracte term – het kan van alles betekenen.

Een stukje verderop staat een zin die veel beter geschikt zou zijn als openingszin.

Als ik vermoeid plaatsneem achter mijn bureau en een strip met pillen uit mijn tas haal, twijfel ik even.

Met deze eerste zin krijgt de lezer een sterker beeld voorgeschoteld met meer actie en emotie: de schrijver kijkt naar een strip pillen en komt in gewetensnood. Tegelijkertijd blijft er genoeg mysterie over om de lezer te verleiden om door te lezen. Wat zijn dat voor pillen? Waar twijfelt hij over?

Het gebeurt mij regelmatig dat ik pas laat (in dit geval té laat – het stuk was al gepubliceerd) besef dat een zin halverwege de eerste, tweede of derde alinea eigenlijk de eerste zin had moeten zijn. Op zich is dat niet zo gek. Over een eerste zin denk je al snel te veel na. Verderop in een artikel zit je al meer in het verhaal en schrijf je directer en ongecompliceerder. Maar hoe herken je een goede eerste zin?

Ik heb me een middagje verdiept in de eigenschappen van goede eerste zinnen. In dit artikel lees je de 7 belangrijkste ingrediënten voor een onweerstaanbare openingszin in een boek, artikel of andere tekst. Er komen voorbeelden voorbij van topschrijvers als Donna Tartt en Annejet van der Zijl en tekstschrijvers van topmerken als Apple, Heineken en Nespresso.

 

1 – Roep vragen op

Een goede openingszin bevat een vleugje mysterie. Als de zin vragen oproept door een woord of naam die om nadere uitleg schreeuwt, dwing je de lezer bijna om ook de tweede zin te lezen.

Journalisten en tekstschrijvers maken veel gebruik van deze techniek. Soms vermelden ze zelfs letterlijk dat de lezers een geheim zullen ontrafelen als ze de rest van de tekst tot zich nemen.

Dit is bijvoorbeeld de veelbelovende eerste zin van een veel gelezen artikel uit het AD over een volleyballer die is veroordeeld voor een seksschandaal.

Zijn schouders zijn breed, zongebruind, maar er rust ook een immens geheim op, dat hij toch echt aan zijn moeder moet opbiechten.

Maar het hoeft er niet zo dik bovenop te liggen.

Met Macbook stonden we voor een enorme uitdaging.

Apple begint de advertentie voor de nieuwe Macbook met deze eenvoudige zin, die meteen een vraag oproept: wat voor uitdaging?

Ook schrijfster Donna Tart roept in haar roman de De verborgen Geschiedenis volop vragen op met haar openingszin. Maar dat doet ze op een uiterst subtiele manier, door met slim woordgebruik te hinten op spannende gebeurtenissen en intriges.

De sneeuw in de bergen begon te smelten en Bunny was al weken dood voordat we de ernst van onze situatie begonnen in te zien.

Dat levert nogal wat mysterie op voor de lezer: Wie is Bunny? Waarom is hij dood? En wat heeft de ‘we’ hiermee te maken?

2 – Liever kort dan te lang

Met de eerste zin verleid je lezers om te beginnen aan je verhaal. Hoe lager de drempel, hoe groter de kans dat ze eraan beginnen. Kortom: houd je eerste zin kort.

Dit is een les van de legendarische tekstschrijver Joseph Sugarman. Hij stond in de jaren tachtig bekend om uiterst succesvolle advertenties met ultrakorte openingen. Soms begon hij zijn teksten met slechts één woord. Hieronder een paar voorbeelden.

Verrassing. Als je het nog niet hebt gehoord: de elektronische typmachine zal snel antiek worden.

(uit een advertentie voor een van de eerste computers)

Zijn techniek krijgt nog steeds veel navolging, vooral omdat Sugarman een veel gelezen handboek schreef voor tekstschrijvers: (The Adweek Copywriting Handbook) dat nog steeds veel wordt verkocht. Ook voor de verkoop van zijn eigen boek schreef hij een advertentie, weer met een uiterst beknopte openingszin.

Het is belachelijk. Ik word beschouwd als een van Amerika’s beste copywriters en postorder-ondernemers en ik heb mijn school nooit afgemaakt.

Een moderner voorbeeld van korte openingszinnen vind je op de website van Heineken. Het biermerk introduceert zijn nieuwe alcoholvrije bier – helemaal in de stijl van Sugarman – met twee zinnen die slechts uit één woord bestaan. Pas daarna gaat de tekstschrijver iets uitleggen.

Nieuw. Heineken 0.0. Geniet vanaf nu van een alcoholvrij bier met een verfrissende en fruitige smaak dankzij Heineken’s unieke A-gist, gecombineerd met een zachte moutige body.

Maar ook journalisten en schrijvers gebruiken vaak korte openingszinnen om de lezer ‘op gang te helpen’.

Onlangs las ik bijvoorbeeld het boek Verstoppertje spelen met aliens van wetenschapsjournalist Jean-Paul Keulen. Het boek gaat over de vraag of er buitenaards leven bestaat. De openingszin bevat slechts drie woorden.

Zijn we alleen?

3 – Schrijf beeldend

Met een sterk beeld prikkel je de zintuigen van je lezers. Je dompelt ze meteen onder in het verhaal. Niet door ze op een rationele manier te overtuigen om verder te lezen, maar door hun gevoel aan te spreken. Een tekstschrijver van Nespresso begint dit verhaal over de bereiding van koffiebonen bijvoorbeeld op de volgende manier.

Harde regenvlagen waaien door de open zijkantenvan een pakhuis aan de Malabarkust van India en overspoelen de delicate Arabica-bonen die nauwkeurig zijn uitgespreid op de vloer.

Met beelden kun je ook de hoofdpersonen van je verhaal vrijwel onmiddellijk interessant maken voor lezers, puur door hun uiterlijk en gedrag – dat vaak meer zegt dan woorden. Een journalist van de New Yorker begint dit artikel over de oprichter van een bedrijf dat jonge gamers begeleidt bijvoorbeeld zo.

Op een natte zomerochtend reed Omeed Dariani zijn zwarte Tesla Sedan door de heuvels van San Diego met een angstige uitdrukking op zijn gezicht.

4 – Zorg dat er iets op het spel staat

De eerste zin van een artikel of boek wordt spannender als meteen duidelijk wordt dat er iets belangrijks op het spel staat in het stuk – voor de lezer of het hoofdpersonage (of voor beiden).

Tekstschrijvers in de zelfhulpindustrie gebruiken hun openingszin bijvoorbeeld vaak om je het gevoel te geven dat je een levensveranderende transformatie kan doormaken als je verder leest.

We hebben de afgelopen jaren duizenden voorbeelden gezien van geweldig leuke en getalenteerde mensen, die het niet aandurfden of niet aankonden om te gaan doen wat ze het allerliefste wilden.

Dit is de openingszin van een advertentie van 365 dagen succesvol. De tekst is herkenbaar, en zorgt er bijna onmiddellijk voor dat je gaat nadenken over de invulling van je eigen leven. Maar je kunt ook hoog inzetten met de eerste zin van je artikel op een meer algemene manier, zoals in dit Volkskrant-artikel over milieuvervuiling.

Tot hier en niet verder, met onder meer CO2-uitstoot en watervervuiling, anders is de planeet niet meer te redden.

Ook in een boek is het belangrijk dat er meteen iets op het spel staat. Wat moet de hoofdpersoon overwinnen? Bij het lezen van deze beginzin uit het waargebeurde De as van mijn moeder weet je meteen dat er iets heftigs gaat volgen.

Frank McCourt schrijft:

‘Als ik terugkijk op mijn jeugd, vraag ik me af hoe ik het eigenlijk heb overleefd.’

5 – Flirt met spreektaal

Openingszinnen hebben vaak iets weg van spreektaal. Daarmee creëer je als schrijver een vertrouwelijke sfeer, voor de lezer voelt het bijna alsof hij persoonlijk wordt aangesproken door de verteller. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de openingszin van Moby Dick (uitgeroepen tot de beste aller tijden).

Noem me Ishmaël.

De eerder genoemde copywriter Joseph Sugarman begint zijn teksten ook vaak in spreektaalvorm. Hij heeft het zelfs over ‘vertellen’ (nog een voorbeeld uit The Adweek Copywriting Handbook)

Ik ga je een waargebeurd verhaal vertellen. Als je me gelooft, zul je daarvoor beloond worden.

De Rijksoverheid lanceerde deze maand een campagne om depressies bespreekbaar te maken. Het reclamebureau koos bij het bedenken van de slagzin ook voor spreektaal.

Hey! Het is oké, maak depressie bespreekbaar

De digitale krantenkiosk Blendle kiest eveneens vaak voor amicale openingszinnen, vooral in de dagelijks nieuwsbrief.

Je zat er vast al op te wachten, dus hier zijn ze weer: de beste stukken uit de bladen.

Zo. We hebben weer twaalf verhalen op een rijtje gezet die je de maandag doorhelpen.

6 – Doe een belofte

Deze techniek wordt op internet (waar de kans op afleiding enorm is) vaak met succes gebruikt in de eerste zin. Beloof je lezer iets grappigs of leerzaams dat ze in je artikel zullen lezen, dan zullen ze eerder geneigd zijn om de tekst een kans te geven. De Nederlandse copywriter Aartjan van Erkel doet het in dit artikel op zijn blog.

In dit video-artikel laat ik zien hoe je in 10 minuten tijd extreem veel content maakt voor social media: dus voor je nieuwsbrief, je blog, Facebook, Twitter, Instagram en LinkedIn.

Ik gebruik de belofte-techniek regelmatig op Schrijfvis, zie de eerste zin van mijn blog over tangconstructies.

In deze blog vertel ik je wat tangconstructies zijn, hoe je ze vermijd en waarom je ze soms ook gewoon moet laten staan, net als de beroemde schrijfster Virginia Woolf.

Maar ook in een boek kan een openingszin met een belofte werken. Dit is het begin van De goede soldaat, een boek van de Amerikaanse literatuurcriticus Ford Madox Ford. Hij belooft een tranentrekker.

Een triester verhaal dan dit heb ik nooit gehoord.

7- Zet een toon of perspectief

Je hoeft in een eerste zin niet meteen te imponeren met een mysterie, een belofte of iets groots dat op het spel staat. Zeker in een roman kun je ook de aandacht trekken door een mooie toon neer te zetten, of een interessant perspectief.

Zo begint Annejet van der Zijl haar historische roman Sonny Boy met de simpele maar poëtische zin:

Waldemar was een zwemmer.

Alice Walker kiest in de Color Purple ook voor een eenvoudig begin, dat wel meteen iets duidelijk maakt over het perspectief.

Ik ben veertien jaar oud.

In het subliem geschreven boek Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht maakt Mark Haddon met zijn eerste zin ook iets duidelijk over de verteller. Hij is nogal op tijd gefixeerd (en autistisch).

Het was 7 minuten na middernacht.

Geïnspireerd? Leer je klanten bij hun lurven pakken met geweldige eerste zinnen in mijn cursus bloggen voor meer klanten op 9 februari.

*Je kunt ook een geweldige eerste zin schrijven door bovenstaande handreikingen juist  te negeren. Zo begint Charles Dickens zijn meester Tale of two cities met deze zin van 118 woorden, die nu nog steeds bekend staat als één van de mooiste openingszinnen aller tijden.

Lees ook:

• Goed voornemen om te bloggen? Laat mij het verpesten
• Zo maak je aantrekkelijke koppen en trek je meer lezers 
• Deze 9 zinsdelen kun je altijd weglaten
• Dit is hoe NRC-columniste Rosanne Hertzberger haar vlijmscherpe columns schrijft

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast